Spirometria - kto i kiedy powinien się jej poddać?

Spirometria jest badaniem, które najczęściej wykonuje się u pacjentów z podejrzeniem choroby układu oddechowego. Jest wskazana u osób:

• mających objawy wskazujące na chorobę układu oddechowego - przewlekły, suchy bądź produktywny kaszel, a także duszność i trudności z oddychaniem;
• przewlekle palących papierosy - wieloletnie palenie tytoniu znacznie zwiększa ryzyko rozwoju przewlekłej obturacyjnej choroby płuc;
• z rozpoznaną chorobą układu oddechowego - za pomocą spirometrii można kontrolować postęp choroby i skuteczność leczenia;
• narażonych w pracy na kontakt z substancjami, które mogą wpływać toksycznie na układ oddechowy, na przykład z azbestem, różnego rodzaju pyłami czy krzemionką.

Aby badanie wiarygodnie oddawało stan układu oddechowego, należy się do niego odpowiednio przygotować. Przed badaniem należy się powstrzymać od palenia papierosów (również elektronicznych) przez co najmniej godzinę, a w ciągu ośmiu godzin poprzedzających spirometrię nie wolno pić alkoholu. Bezpośrednio (do dwóch godzin) przed badaniem nie powinno się uprawiać sportu ani jeść obfitych posiłków. Jeżeli pacjent przyjmuje leki rozkurczające oskrzela, może być konieczne ich odstawienie, jednak w tym przypadku należy się skonsultować z lekarzem.

Spirometria jest badaniem, którego nie należy się obawiać - jest całkowicie bezbolesne i trwa jedynie kilka minut. Pacjent siedzi wygodnie na krześle, a lekarz zakłada mu na nos skrzydełka ze specjalnym klipsem, które zapobiegają ucieczce powietrza przez nozdrza. Lekarz zakłada na urządzenie jednorazowy ustnik do spirometrii, który pacjent musi szczelnie objąć ustami tak, aby powietrze nie wydostawało się bokiem. Na początku należy wykonać do aparatu kilka spokojnych oddechów. Potem, na polecenie lekarza, trzeba wziąć jak największy możliwy wdech, a od razu po nim największy możliwy wydech, który powinien trwać co najmniej sześć sekund. Zwykle ten ostatni moment jest najtrudniejszy dla pacjentów, ponieważ wydech trzeba kontynuować nawet wtedy, kiedy wydaje nam się, że nie mamy już powietrza w płucach.

Aby badanie było wiarygodne, pomiar należy wykonać trzykrotnie. Czasami konieczne jest przeprowadzenie większej ilości prób, jeśli poprzednie pomiary nie zostały wykonane poprawnie. Badanie to może wymagać wiele wysiłku, w szczególności u pacjentów już zdiagnozowanych, dlatego przerywa się je zawsze, jeśli pojawią się jakiekolwiek niepokojące objawy, na przykład ból w klatce piersiowej, duszność czy sinica.

Za pomocą spirometrii można oznaczyć wiele ważnych parametrów, które dobrze obrazują kondycję układu oddechowego. Są to: 

• objętość oddechowa (TV) - określa objętość powietrza wdychanego i wydychanego podczas spokojnych oddechów;
• wdechowa objętość zapasowa (IRV) - jest to największa objętość powietrza, jaka może być wprowadzona do płuc po zakończeniu spokojnego wdechu;
• wydechowa objętość zapasowa (ERV) - objętość powietrza, jaką można wydmuchać po zakończeniu spokojnego wydechu;
• pojemność życiowa (VT) - maksymalna ilość powietrza, jaka może być pobrana do płuc podczas najgłębszego wdechu i wydalona podczas najsilniejszego wydechu. Może ulegać obniżeniu w przebiegu przewlekłej obturacyjnej choroby płuc;
• natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa (FEV1) - jest to objętość powietrza, wydychana podczas natężonego wydechu w czasie 1 sekundy, jest obniżone między innymi u pacjentów z astmą, POChP i mukowiscydozą;
• nasilona pojemność życiowa (FVC) - całkowita objętość powietrza usunięta z płuc podczas najgłębszego wdechu i wydechu.

W chorobach obturacyjnych płuc, takich jak astma oskrzelowa i przewlekła obturacyjna choroba płuc, stosunek FEV1/FVC (czyli inaczej wskaźnik Tiffeneau) jest obniżony - świadczy to o obecności obturacji oskrzeli. Dla astmy charakterystyczna jest obturacja odwracalna, czyli taka, która ustępuje lub poprawia się po podaniu leków rozkurczających oskrzela. W przebiegu POChP obturacja jest trwała i nie mija po podaniu leków rozkurczowych.

Zobacz także:

Przewlekła choroba obturacyjna płuc - postrach palaczy