Diagnostyczne ABC boreliozy. Tylko w ten sposób skutecznie wykryjesz zakażenie krętkami Borrelia

Borelioza, kiedyś znana szerzej jako choroba z Lyme, po raz pierwszy została opisana w XX wieku, chociaż z dużym prawdopodobieństwem trapi ludzkość od tysięcy lat. Pierwszy znany przypadek boreliozy to... Ötzi, człowiek, który zmarł 5300 lat temu. W jego szczątkach wykryto krętki Borrelia, co sugeruje możliwość, iż był on zakażony dokładnie w ten sam sposób, co większość współcześnie żyjących chorych - przez ukąszenie kleszcza. Jeśli wziąć pod uwagę również fakt, iż najstarsze znane szczątki kleszczy pochodzą z kredy, sprzed ok. 99 milionów lat, możemy mieć do czynienia z jedną z najdłużej znanych chorób zakaźnych w historii ludzkości.

Borelioza wywoływana jest przez krętki Borrelia, bakterie, których nosicielem (wektorem) są pajęczaki (tak, pajęczaki, nie owady) - kleszcze. Do zakażenia człowieka dochodzi po ukąszeniu przez kleszcza żerującego na ludzkiej krwi. Podczas żerowania kleszcze wpuszczają do niej krętki wywołujące chorobę. Najefektywniejsza transmisja bakterii z kleszczy na człowieka zachodzi zwykle po 72 godzinach, co powoduje, że im szybciej zlokalizujemy ukąszenie i usuniemy kleszcza, tym mniejsza szansa na rozwój choroby.

Przebieg boreliozy dzieli się na etapy:

• I - infekcja zlokalizowana, czyli pojawienie się tzw. rumienia wędrującego (obecny u ok. 70 proc. zainfekowanych), który poprzedza wystąpienie objawów grypopodobnych;
• II - infekcja rozproszona - objawy nawracającego zapalenia stawów, mięśni, czasem porażenia nerwów bądź zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych;
• III - infekcja przewlekła - objawy łagodnieją i przechodzą w przedłużające się. Może występować neuroborelioza, zanikowe zapalenie skóry i przewlekłe zapalenie stawów, poczucie zmęczenia, parestezje i ból.

Wykrycie zakażenia krętkami możliwe jest w każdej fazie choroby, niezależnie od czasu, jaki upłynął od ukąszenia kleszcza.

Obecnie, zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych, laboratoria przeprowadzają dwuetapową diagnostykę boreliozy: w pierwszym etapie wykonuje się test ELISA, którego dodatni wynik wymaga następnie potwierdzenia testem Western blot.

ELISA to immunoenzymatyczna metoda wykrywania swoistych przeciwciał. W przypadku boreliozy poszukujemy przeciwciał IgM, świadczących o niedawnym lub bieżącym zakażeniu krętkami Borrelii, oraz przeciwciał IgG, świadczących o późnej fazie infekcji lub o zakażeniu przebytym w przeszłości. Ponieważ test ELISA cechuje się nadwykrywalnością (występują w nim wyniki fałszywie dodatnie), uzyskanie dodatniego wyniku w tej metodzie wymaga zawsze potwierdzenia testem Western blot.

Western blot jest testem potwierdzającym otrzymanie dodatniego wyniku ELISA. Cechuje go większa specyficzność, co pozwala odsiewać wyniki fałszywie dodatnie, uzyskane metodą ELISA, od prawdziwie dodatnich. W teście tym wykrywa się przeciwciała Borrelia z użyciem elektroforezy i membrany nitrocelulozowej, na której uwidaczniają się kompleksy przeciwciał na Borrelię z odpowiednimi antygenami.

W przypadku dużych trudności diagnostycznych lub jeśli wyniki Western blot są niejednoznaczne, można wykonać test KKI Borrelia. KKI, czyli krążące kompleksy immunologiczne, to kompleksy antygen Borrelia - przeciwciała, które są ze sobą tak ściśle połączone, że uniemożliwiają przyłączenie antygenów diagnostycznych w testach ELISA i Western Blot. W pierwszym etapie badania KKI rozbija się kompleksy, oddzielając antygen bakterii od przeciwciała, które wytworzył ludzki organizm, a następnie wykonuje się oznaczenie przeciwciał metodą podobną do Western blot.

Dodatni wynik testów na boreliozę nie jest równoznaczny ze stwierdzeniem zakażenia. Należy bezwzględnie pamiętać, że do zdiagnozowania boreliozy niezbędne jest wystąpienie objawów. Zgodnie z obowiązującymi zaleceniami stwierdzenie objawów choroby i zauważenie rumienia wędrującego upoważnia lekarza do postawienia diagnozy bez wykonywania testów immunologicznych.

Boreliozę leczy się antybiotykami, ponieważ jest to choroba zakaźna o podłożu bakteryjnym. Skuteczne w leczeniu są: amoksycylina, doksycyklina, cefuroksym, azytromycyna i klarytromycyna, podawane w długich cyklach, nawet do 21 dni. Odpowiednia antybiotykoterapia zapewnia pełną skuteczność, czyli wyleczenie, w ok. 90 proc. przypadków. W Polsce rozpoznanie boreliozy wymaga niezwłocznego zgłoszenia do Państwowej Inspekcji Sanitarnej, czego dokonuje lekarz/przychodnia.

Warto pamiętać o profilaktyce boreliozy, która polega przede wszystkim na tym, żeby osłaniać się odpowiednim ubraniem i stosować repelenty odstraszające kleszcze, a przez to chronić się przed ich żerowaniem na nas. Należy zawsze dokładnie obejrzeć skórę na całym ciele po powrocie z lasu, łąki, pikniku na trawie czy nawet ze zwykłego spaceru, a zauważone, już wbite w skórę kleszcze, usuwać niezwłocznie i w całości.

Źródła:

Andrzej Szczeklik (red.), Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków, 2010.

Andreas Keller et all, New insights into the Tyrolean Iceman’s origin and phenotype as inferred by whole-genome sequencing, Nature Communications, 3 (1), 2012.

https://www.mp.pl/reumatologia/artykuly-przegladowe/293567,diagnostyka-serologiczna-boreliozy-z-lyme,1.

Dembińska - Kieć A., Naskalski J. W. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2002.

CZYTAJ TAKŻE: 

Nie lekceważ kleszczy. Ten quiz udowodni ci, że wciąż mało o nich wiesz

Grypa, covid czy RSV? Czym są testy combo i na ile są skuteczne?

Ważny wskaźnik w badaniu ogólnym moczu. Wszelkie odchylenia sygnałem alarmowym