Co jeść przy anemii i niedoborze żelaza?

Anemia z braku żelaza, inaczej niedokrwistość, to choroba krwi związana ze spadkiem poziomu hemoglobiny, hematokrytu oraz czerwonych krwinek. Badania diagnostyczne potwierdzają anemię, jeśli poziom hemoglobiny we krwi kobiety spada poniżej 12 g/dL, a we krwi mężczyzny poniżej 14 g/dL 

Przyjmuje się, że istnieją cztery stopnie nasilenia choroby:

• anemia łagodna (poziom hemoglobiny mieści się w granicach ok. 10 -11,5 g/dL u kobiet i ok. 12-13,5 g/dL u mężczyzn),
• anemia umiarkowana (poziom hemoglobiny znajduje się w granicach 9,9 g/dL - 8 g/dL),
• anemia ciężka (poziom hemoglobiny znajduje się w granicach 7,9 g/dL - 6,5 g/dL),
• anemia zagrażająca życiu (poziom hemoglobiny spada poniżej 6,5 g/dL).

W grupie ryzyka są m.in. osoby na restrykcyjnych dietach eliminacyjnych, pacjenci cierpiący na choroby wyniszczające, kobiety w ciąży, kobiety mające obfite menstruacje, wegetarianie i weganie (jeśli ich dieta nie jest właściwie ułożona), pacjenci z chorobami przewlekłymi, w wyniku których występuje u nich zaburzenie wchłaniania żelaza, osoby, które utraciły wiele krwi w wyniku wypadków, zabiegów, etc.), a nawet krwiodawcy, o ile nie suplementują żelaza i nie stosują odpowiedniej diety. 

Istnieje wiele różnych przyczyn anemii, ale najczęstszych z nich to:

Niedobór żelaza. Niedobór żelaza może występować z powodu niewystarczającej ilości żelaza w diecie, trudności w jego wchłanianiu przez organizm lub utraty krwi (np. w wyniku krwawienia menstruacyjnego, krwawienia żołądkowego lub jelitowego).

Niedobór witaminy B12 lub/i kwasu foliowego. Niedobory tych witamin mogą prowadzić do zaburzeń w procesie wytwarzania czerwonych krwinek. Przyczyną takich niedoborów mogą być niewłaściwa dieta, problemy z wchłanianiem tych składników przez przewód pokarmowy lub inne czynniki.

Choroby przewlekłe. Niektóre choroby przewlekłe, takie jak przewlekłe choroby nerek, zapalenie reumatoidalne, lub przewlekłe infekcje, mogą prowadzić do niedokrwistości.

Utrata krwi. Krwawienia zewnętrzne (np. w wyniku urazu lub operacji) lub krwawienia wewnętrzne (np. w wyniku wrzodów żołądka, krwotoków jelitowych lub guzków krwawniczych) mogą prowadzić do anemii.

Charakterystyczne objawy anemii to przede wszystkim:

• osłabienie, brak energii, 
• poczucie, że odpoczynek nie przynosi regeneracji,
• senność (wielu pacjentów przyznaje, że wstają rano i już są zmęczeni),
• zawroty głowy (np. podczas szybkiej zmiany pozycji),
• bladość skóry i błon śluzowych,
• spadek odporności,
• problemy z koncentracją uwagi, pamięcią, mniejsza wydolność umysłowa,
• chroniczne uczucie zimna,
• przyspieszona czynność serca (a nawet tzw. kołatanie),
• obniżenie nastroju, niekiedy aż do depresji,
• pogorszenie stanu włosów, cery i paznokci,
• pękające kąciki ust.

Nieleczona anemia skutkuje w perspektywie zaburzeniami ze strony układów kardiologicznego i neurologicznego, ponieważ taki przedłużający się stan sprawia, że zdolność krwi do transportowania tlenu do poszczególnych komórek spada, a to właśnie te układy są wyjątkowo wrażliwe na niedotlenienie.

• wątróbka i inne podroby,
• kaszanka, salceson, czernina (te produkty, podobnie jak podroby, nie są polecane kobietom w ciąży!)
• ryby,
• jaja,
• wołowina, cielęcina,
• pełnoziarniste produkty zbożowe (płatki owsiane górskie, pieczywo razowe, kasza gryczana),
• warzywa strączkowe (fasola biała, groch, soczewica, soja, bób),
• orzechy, pestki dyni, nasiona słonecznika,
• warzywa (buraki, czerwona kapusta, szpinak, pietruszka - korzeń i natka, brokuły, jarmuż, szczypiorek).

Najlepiej przyswajalne jest żelazo hemowe, czyli zawarte w produktach pochodzenia zwierzęcego (szpinak, często opisywany jako jedno z lepszych źródeł żelaza ma go prawie pięć razy mniej aniżeli wątróbka cielęca, poza tym organizm wchłonie niewielką ilość żelaza niehemowego ze szpinaku - ok. 1 proc., a z wątróbki cielęcej ponad 20 proc.).

Aby jednak organizm przyswoił żelazo dostarczane z pożywieniem i wykorzystał je w procesach krwiotwórczych, potrzebuje równolegle "dostaw" witamin z grupy B (B6, B9, B12) oraz witaminy C, dlatego posiłki zwłaszcza mięsne i rybne bogate we wspomniany pierwiastek należy uzupełniać o świeże warzywa, dodatek kasz czy pieczywa z pełnego ziarna. 

Kawa i herbata, zwłaszcza wypijane do posiłków lub/i w większych ilościach utrudniają wchłanianie żelaza, dlatego najlepiej zastąpić je sokami lub wodą.

Śniadanie

Jajecznica podawana z pomidorami i szczypiorkiem

II śniadanie

Kanapki z chleba razowego z pastą z wątróbki z natką pietruszki i ogórkiem kiszonym

Obiad

Barszcz czerwony zabielany, grillowany kurczak z sałatką ze szpinaku i rukoli

Podwieczorek

Granola na bazie płatków owsianych górskich z dodatkami

Kolacja

Filet z łososia z surówką z jabłka i marchewki

Zobacz także:

Cynk - na odporność, libido, zdrowe włosy i paznokcie

Krwiomocz - o czym świadczy?