Insulinooporność łączy się nie tylko z tyciem. Może wpływać negatywnie na układ nerwowy: jak?
O insulinooporności ostatnio mówi się często: zwykle w kontekście cukrzycy lub otyłości. Tymczasem to zaburzenie metaboliczne może mieć znacznie szersze konsekwencje dla zdrowia, w tym dla funkcjonowania układu nerwowego. Insulina, choć kojarzona głównie z gospodarką glukozową, pełni również ważne role w mózgu: ma znaczenie dla pamięci, nastroju, apetytu czy aktywność nerwów obwodowych. Gdy jej działanie jest zaburzone, może dochodzić nie tylko do problemów metabolicznych, ale także psychicznych i neurologicznych. Dowiedz się jak insulinooporność, wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego.
Insulinooporność to stan, w którym komórki organizmu stają się mniej wrażliwe na działanie insuliny - hormonu odpowiedzialnego m.in. za regulację poziomu glukozy we krwi. W efekcie trzustka zaczyna produkować jej coraz więcej, co z jednej strony nasila apetyt i sprzyja tyciu, a z drugiej prowadzi do błędnego koła, bo zwiększona ilość spożywanego pokarmu, zwiększa zapotrzebowanie na insulinę i nasila oporność tkanek. Choć insulinooporność nie jest chorobą samą w sobie, zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, nadciśnienia, miażdżycy, zaburzeń lipidowych i choć mało osób o tym wie, zagraża także układowi nerwowemu. W jaki sposób?
Chociaż neurony nie potrzebują insuliny do bezpośredniego transportu glukozy do komórki, jak to ma miejsce w przypadku komórek mięśniowych czy tłuszczowych, insulina odgrywa istotną rolę w regulacji dostępności glukozy w mózgu. Zatem, problemy z gospodarką insulinową, mogą wpływać także na układ nerwowy.
Badania na myszach pokazały, że jeśli neurony w mózgu przestają prawidłowo reagować na insulinę, dochodzi do zwiększenia apetytu, tycia i ogólnoustrojowej insulinooporności. Nowe dane sugerują również, że sygnalizacja insulinowa w mózgu odgrywa kluczową rolę w modulowaniu aktywności autonomicznego układu nerwowego, co przekłada się na całe ciało.
Naukowcy wskazują, że insulinooporność w obrębie ośrodkowego układu nerwowego może prowadzić do zaburzeń funkcjonowania układu dopaminergicznego, które skutkują lękiem i zaburzeniami zachowania. Jak wynika z najnowszych badań, osoby z insulinoopornością mają aż dwukrotnie wyższe ryzyko rozwoju ciężkiej depresji niż ci, u których organizm reaguje na insulinę prawidłowo, nawet jeśli wcześniej nie odnotowały u siebie żadnych objawów obniżonego nastroju. Zdają się to potwierdzać również statystyki: aż 40 proc. pacjentów z zaburzeniami nastroju okazuje się mieć obniżoną wrażliwość na insulinę.
Coraz więcej badań bierze pod lupę związek między insulinoopornością a zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Osoby z ADHD są ponad dwukrotnie bardziej narażone na rozwój cukrzycy typu 2, a u dzieci i młodzieży z tym zaburzeniem częściej obserwuje się zaburzenia gospodarki węglowodanowej. Ryzyko może pojawić się już w życiu płodowym - dzieci matek chorujących na cukrzycę w ciąży częściej rozwijają ADHD.
Dlaczego? Uważa się, że zaburzona sygnalizacja insulinowa w mózgu może wpływać na funkcjonowanie układu dopaminergicznego, co z kolei nasila objawy charakterystyczne dla ADHD, takie jak trudności z koncentracją czy impulsywność. Co ciekawe, nawet osoby bez formalnej diagnozy ADHD, ale zmagające się z cukrzycą typu 2, mogą odczuwać podobne trudności: przekrojowe badanie dorosłych wykazało, że 46 proc. pacjentów z cukrzycą typu 2 wykazywało objawy podobne do ADHD, mimo że zespół zdiagnozowano u mniej niż 14 proc.
Kolejną chorobą, którą można połączyć z insulinoopornością, jest choroba Alzheimera (AD). W mózgach osób z AD obserwuje się wyraźne zaburzenia w sygnalizacji insulinowej - zjawisko to wykazuje zaskakujące podobieństwo do mechanizmów insulinooporności obwodowej w cukrzycy i otyłości. Wspólne mianowniki to m.in. przewlekły stan zapalny o niskim nasileniu, czy hamowanie białka, które odgrywa kluczową rolę w przekazywaniu sygnału z receptora insulinowego do wnętrza komórki. Zaburzona sygnalizacja insulinowa oznacza zatem nie tylko problemy z metabolizmem, ale także z plastycznością synaptyczną, funkcjami poznawczymi i ochroną neuronów. Nic więc dziwnego, że leki stosowane w terapii cukrzycy, w tym insulina są obecnie testowane jako potencjalne terapie modyfikujące przebieg choroby Alzheimera. Wstępne wyniki są obiecujące i otwierają nowe kierunki w leczeniu tej wyniszczającej choroby.
Uszkodzenie nerwów zlokalizowanych poza kręgosłupem i mózgiem, czyli tzw. nerwów obwodowych także może być efektem insulinooporności. Istotny jest tu przewlekły stan zapalny, który u osób z insulinoopornością i cukrzycą przybiera patologiczny charakter. Wysoki poziom glukozy we krwi pobudza trzustkę i układ odpornościowy do uwalniania związków prozapalnych. To z kolei prowadzi do nadaktywności komórek odpornościowych, które zaczynają atakować osłonki nerwowe. Uszkodzone nerwy generują kolejne sygnały zapalne, tworząc błędne koło neurodegeneracji. W efekcie pacjenci odczuwają: drętwienie, mrowienie, ból czy osłabienie mięśni, zwłaszcza w kończynach.
Źródła:
Kim B, Feldman EL. Insulin resistance in the nervous system. Trends Endocrinol Metab. 2012 Mar;. doi: 10.1016/j.tem.2011.12.004.
https://med.stanford.edu/news/all-news/2021/09/insulin-resistance-major-depressive-disorder.html
Lee SH, Zabolotny JM, Huang H, Insulin in the nervous system and the mind: Functions in metabolism, memory, and mood. Mol Metab. 2016 Jun doi: 10.1016/j.molmet.2016.06.011.
Akaltun I, Kara T, Cayir A, Ayaydin H. Is there a relation between type 1 diabetes mellitus and ADHD and severity of ADHD in children and adolescents? A case-control study. O J Med. 2020
CZYTAJ TAKŻE:
Nawet ponad tysiąc złotych za badanie. Po co dorosłym diagnoza ADHD?
Popularna przyprawa może chronić przed alzheimerem. Ma istotny wpływ na mózg
Siedzący tryb życia to nie tylko większe ryzyko zawału czy cukrzycy. Na liście też alzheimer
