Jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń. Tak wygląda badanie ADHD u dorosłych

ADHD to skrót od angielskiego "attention deficit hyperactivity disorder", co oznacza "zespół nadpobudliwości psychoruchowej z brakiem koncentracji uwagi", a dosłownie "zaburzenie deficytu uwagi i nadaktywności". Wszystkie te nazwy charakteryzują dość dobrze istotę tego zaburzenia: trudności z koncentracją i utrzymaniem uwagi oraz nadaktywność układu nerwowego. ADHD jest zaburzeniem neurorozwojowym, co oznacza, że na jego powstanie ma wpływ nieprawidłowy rozwój/ nieprzystosowanie układu nerwowego.

Chociaż jest to jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń psychicznych wśród dzieci i młodzieży, przyczyna jego powstania nie jest do tej pory znana. W samych Stanach Zjednoczonych w 2022 roku zdiagnozowano wśród dzieci i młodzieży 7 milionów przypadków ADHD. ADHD nie dotyczy jednak wyłącznie dzieci. Obecnie coraz więcej dorosłych zostaje zdiagnozowanych w tym kierunku, dlatego warto przyjrzeć się, czym różni się ADHD u dzieci i dorosłych.

Dzieci z ADHD mogą zostać zdiagnozowane dopiero w wieku szkolnym, między 6. a 12. rokiem życia, jednak istnieje szereg przesłanek i objawów, które już wcześniej mogą sugerować ADHD u dziecka. Są to:

• brak umiejętności skupiania się na jednej zabawie,
• przyspieszony lub opóźniony rozwój mowy,
• nadaktywność ruchowa,
• problemy z czynnościami fizjologicznymi i zaspokajaniem potrzeb, np. ze snem, z jedzeniem,
• awersja do przytulania i czułości,
• nieuczenie się na własnych błędach.

W wieku szkolnym dzieci z ADHD:

• mają trudności z przestrzeganiem zasad panujących w klasie (siedzenie przy stoliku, siedzenie prosto na krzesełku, pisanie w zeszycie itp.),
• mają trudności ze skupieniem się na nauce,
• czują ciągłą potrzebę stymulacji i poruszania się,
• nie potrafią czekać na swoją kolej,
• wykazują czasem zachowania agresywne wobec rówieśników,
• nie kontrolują swojej motywacji, zachowań i emocji,
• mają trudności z zapamiętywaniem i przyjmowaniem informacji.

Podstawą zdiagnozowania ADHD u dorosłych, może, choć nie musi być historia objawów ADHD w dzieciństwie, jednak wiele osób, w tym zwłaszcza kobiet, została wychowana w sposób, który je maskował/ Po latach okazać się może że grzeczna i doskonale dostosowana do środowiska osoba, też ma objawy świadczące o ADHD.

W wieku dorosłym sygnałem świadczącym o problemie może być: chwiejność emocjonalna, wybuchowy temperament, niska odporność na stres, brak organizacji, impulsywność. Powinny występować co najmniej dwie z tych pięciu cech, by podejrzewać ADHD. Ponadto, podobnie jak u dzieci, powinny występować regularne problemy ze skupieniem i uwagą oraz nadpobudliwość ruchowa.

ADHD przyjmuje u dorosłych postać niecierpliwości, chwiejności emocjonalnej, impulsywnych zachowań i problemów z pamięcią. Dorośli z ADHD mogą częściej przerywać wypowiedzi innych, potrzebować większej stymulacji ruchowej i częściej zmieniać temat. Mogą często gubić rzeczy, nie przewidywać konsekwencji swoich zachowań i lekceważyć własne bezpieczeństwo. Często u osób dorosłych z ADHD współwystępują inne zaburzenia psychiczne, np. depresja, choroba afektywna dwubiegunowa czy zaburzenia lękowe.

Na początek przykra informacja: diagnostyka ADHD na NFZ jest praktycznie niemożliwa. Polski system ochrony zdrowia nie jest przygotowany na lawinowo rosnącą liczbę przypadków zaburzeń psychicznych i obecnie dostanie się do psychologa lub psychiatry w ramach kontraktu z NFZ jest bardzo utrudnione. Dlatego osoba zainteresowana diagnozą ADHD powinna przygotować się na wydatki, związane z koniecznością opłacenia prywatnych wizyt u psychologów i psychiatry.

Diagnoza ADHD u dorosłego odbywa się w trzech krokach:

1. rozmowa z psychologiem i ewaluacja przez niego,
2. przeprowadzeniu testów psychologicznych, specjalnie przygotowanych do diagnozy ADHD,
3. wizyta u lekarza psychiatry, potwierdzająca rozpoznanie.

Pierwsze dwa kroki przeprowadzane są przez psychologa, ale ostatecznie rozpoznanie stawia na wizycie lekarz psychiatra.

W pierwszym kroku psycholog zbiera wywiad od pacjenta, padają pytania o przeszłość pacjenta i dolegliwości, jakich obecnie doświadcza. W kolejnym kroku psycholog przeprowadza specjalny test, często jest to tzw. test DIVA - 5. Dzięki niemu może ocenić prawdopodobieństwo wystąpienia ADHD u pacjenta. W ostatnim kroku pacjent odbywa spotkanie z psychiatrą, który decyduje o postawieniu ostatecznej diagnozy.

Na diagnozę ADHD nie potrzeba skierowania, jednak należy przygotować się na kilka spotkań z psychologiem i co najmniej jedno z psychiatrą, które trzeba sfinansować z własnej kieszeni, co będzie kosztować najprawdopodobniej kilkaset złotych. Sam udział w teście typu DIVA-5 kosztuje kolejne kilkaset złotych. Pełna diagnostyka powinna kosztować około tysiąca - tysiąca kilkuset złotych.

Dla wielu dorosłych z ADHD diagnoza to poczucie ulgi - po części wiemy, czemu jesteśmy tacy, jacy jesteśmy i to przynosi poczucie spokoju. Zdiagnozowani dorośli mają trzy możliwości: farmakoterapię, psychoterapię i własną pracę nad sobą. Specjaliści podkreślają, że najskuteczniejsze w łagodzeniu uciążliwych symptomów ADHD u dorosłych będzie połączenie tych trzech ścieżek. Leki mogą poprawić koncentrację, a terapia psychologiczna, zwłaszcza poznawczo-behawioralna, pomaga wypracować strategie radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami. To wszystko może prowadzić do poprawy jakości życia - lepszej organizacji, mniejszej frustracji i większej kontroli nad impulsywnością czy prokrastynacją. Leczeniem farmakologicznym pokieruje w tym przypadku psychiatra, a terapią - psycholog. 

Tymczasem już samo otrzymanie diagnozy może okazać się uwalniające i pomocne w wielu aspektach życia. Przede wszystkim daje lepsze zrozumienie siebie i swoich trudności, uświadamiając, że problemy z organizacją, koncentracją czy zarządzaniem czasem nie wynikają z lenistwa, ale z funkcjonowania mózgu. Dzięki temu można przestać się obwiniać i skupić na skutecznych rozwiązaniach.

Diagnoza może również ułatwić funkcjonowanie w pracy i edukacji. W niektórych przypadkach daje możliwość uzyskania dostosowań w miejscu pracy, takich jak elastyczne godziny czy pomoc w organizacji zadań. Jeśli ktoś studiuje, może liczyć na wsparcie w nauce, np. wydłużony czas na egzaminy czy dodatkowe narzędzia ułatwiające przyswajanie wiedzy.

Nie bez znaczenia jest też wpływ na relacje z innymi. Świadomość ADHD pozwala lepiej komunikować swoje potrzeby i unikać nieporozumień. Dzięki temu relacje z bliskimi, partnerem czy współpracownikami mogą stać się łatwiejsze i bardziej satysfakcjonujące.

Ostatecznie diagnoza pomaga budować strategie radzenia sobie z codziennością. Można nauczyć się technik zarządzania czasem, organizacji i koncentracji, a także lepiej kontrolować finanse i obowiązki domowe. To wszystko sprawia, że życie staje się prostsze i mniej stresujące.

Źródła:

https://www.nimh.nih.gov/health/statistics/attention-deficit-hyperactivity-disorder-adhd

https://www.cdc.gov/adhd/data/index.html

https://blog.crp.wroclaw.pl/adhd-u-doroslych-objawy-diagnoza-i-leczenie

CZYTAJ TAKŻE: 

Ich książkę o ADHD przeczytały miliony ludzi na świecie. "Jesteśmy razem dzięki diagnozie"

Jest psychologiem i ma ADHD. Mówi prawdę o "modzie na ADHD"

10 rzeczy, które rozwijają inteligencję. Numer 7 to dla niektórych duże zaskoczenie