Może dotyczyć noworodków, ale i seniorów. Pierwsze sygnały ze strony mięśni

Choroba Pompego, zwana również glikogenozą typu II, jest chorobą genetyczną, której przyczyną jest mutacja w obrębie długiego ramienia chromosomu 17. Spowodowana jest niedoborem kwaśnej alfa-glukozydazy - enzymu lizosomalnego uczestniczącego w procesie rozkładu glikogenu do glukozy. Glikogen to wielocukier zbudowany z pojedynczych cząsteczek glukozy, który pełni rolę magazynu energii w organizmie. Jest magazynowany w wątrobie i mięśniach. Niedobór alfa-glukozydazy sprawia, że w komórkach mięśni i wątroby gromadzą się zbyt duże ilości glikogenu. Prowadzi to do zaburzenia ich funkcji i postępującego niszczenia, co wywołuje objawy choroby takie jak osłabienie mięśni czy niewydolność wątroby.

Choroba Pompego jest chorobą genetyczną dziedziczoną autosomalnie recesywnie. Oznacza to, że do ujawnienia się objawów potrzebne są dwie recesywne, wadliwe wersje (alllele) genów. U osoby, która posiada tylko jeden nieprawidłowy allel, nie rozwiną się objawy choroby, jednak będzie ona nosicielem wadliwego genu, który może przekazać potomstwu. 

Kiedy mówimy o dziedziczeniu chorób autosomalnych recesywnych trzeba rozważyć kilka scenariuszy:

• jeśli oboje rodzice są zdrowi i nie są nosicielami wadliwego genu, szanse na przekazanie choroby wynoszą 0 proc;
• jeśli oboje rodzice są zdrowi, ale jeden rodzic jest nosicielem wadliwego genu, a drugi nie, wszystkie dzieci będą zdrowe, jednak istnieje 75 proc. szans, że staną się bezobjawowymi nosicielami;
• jeśli jeden rodzic jest chory, ale drugi jest zdrowy i nie jest nosicielem wadliwego genu, wszystkie dzieci tej pary staną się nosicielami, ale będą zdrowe;
• jeśli oboje rodziców są nosicielami, istnieje 25 proc. szans, że dziecko urodzi się chore;
• jeśli jedno z rodziców jest chore, a drugie jest nosicielem, istnieje 50 proc. szans, że dziecko będzie chore.

Wyróżnia się dwa rodzaje choroby Pompego, które różnią się od siebie momentem pojawienia się objawów - typ noworodkowy i typ o późnym początku. Najczęściej występuje typ o późnym początku - odpowiada za ok. 80 proc. wszystkich przypadków choroby.

Typ noworodkowy choroby Pompego

W typie noworodkowym symptomy pojawiają się najczęściej już w pierwszym miesiącu życia dziecka. Nadmiar glikogenu w mięśniach prowadzi do ich osłabienia. Maluszek "przelewa się przez ręce", ma obniżone napięcie mięśni. Język ulega powiększeniu i pojawiają się trudności z karmieniem. Występują również problemy z oddychaniem, co objawia się m.in. przyspieszeniem oddechu, oddychaniem przez otwarte usta, poszerzeniem nozdrzy czy nawracającymi infekcjami. Choroba zajmuje również serce - dochodzi do jego przerostu, rozwoju kardiomiopatii i objawów niewydolności tego narządu.

Choroba Pompego o późnym początku

Z kolei choroba Pompego o późnym początku może pojawić się u osób w każdym wieku, zarówno u dzieci przed ukończeniem pierwszego roku życia, nastolatków, dorosłych czy osób starszych, po 60. roku życia. Charakterystyczne dla niej jest to, że zazwyczaj nie dochodzi do zajęcia serca, a objawy wynikają w głównej mierze z zajęcia mięśni szkieletowych. U dzieci może to prowadzić do opóźnień w osiąganiu kamieni milowych czy trudności z chodzeniem ze względu na osłabienie kończyn. Dodatkowo mogą pojawić się problemy z oddychaniem, również w trakcie snu, które grożą niewydolnością oddechową.

U dorosłych z kolei choroba objawia się postępującym osłabieniem mięśni bliższych części kończyn, czyli ramion i ud. Może to skutkować trudnościami z chodzeniem, pisaniem i wykonywaniem innych codziennych czynności. Częste są również dolegliwości z przewodu pokarmowego, np. problemy z połykaniem, refluks żołądkowo-przełykowy czy zaburzenia wypróżniania. Mogą pojawić się też powikłania naczyniowe, np. rozwarstwienie aorty czy tętnicy szyjnej.

W diagnostyce choroby Pompego wykorzystuje się wiele badań, w tym:

• badania laboratoryjne, w tym poziom kinazy kreatynowej (CK), dehydrogenazy mleczanowej (LDH), enzymów wątrobowych (ALT, AST), które często są podwyższone;
• badanie EKG, echo serca;
• badania obrazowe, np. tomografię komputerową czy rezonans magnetyczny mózgu;
• u dorosłych badanie odruchów nerwowych, spirometria;
• aktywność alfa-glukozydazy w fibroblastach lub tkance mięśniowej, która u osób z chorobą Pompego jest obniżona;
• badania genetyczne, które pozwalają wykryć wadliwy gen.

Leczenie choroby Pompego ma na celu spowolnienie postępu choroby i poprawę funkcjonowania pacjenta. Podstawową metodą terapii jest suplementacja enzymu alfa-glukozydazy, która w Polsce jest całkowicie refundowana. Ważną rolę pełni leczenie objawowe powikłań sercowych i oddechowych. W usprawnianiu pacjenta pomocna może być również fizjoterapia, rehabilitacja i odpowiednia dieta.

Niestety nieleczona choroba Pompego jest schorzeniem śmiertelnym. Bez szybkiego wdrożenia odpowiedniej terapii pacjenci z typem noworodkowym choroby przeżywają średnio osiem miesięcy. Suplementacja enzymatyczna pozwala znacznie poprawić rokowanie, zmniejszyć nasilenie komplikacji oddechowych i sercowych. W przypadku osób nieleczonych z typem o późnym początku 30 lat od rozpoznania przeżywa 40 proc. chorych. Z kolei leczenie zmniejsza ryzyko śmierci o prawie 60 proc., a każde osiem lat leczenia przedłuża życie o ok. rok.

CZYTAJ TAKŻE:

Rodzice nagle tracą dziecko, jakie znali. To choroba milczących aniołów

Nagła śmierć łóżeczkowa. Jak uchronić przed nią dziecko?

Naukowcy odnaleźli w tysiącletnim szkielecie rzadką chorobę genetyczną