Zespół Cushinga - co to jest, przyczyny, objawy, rozpoznanie i leczenie

Zespół Cushinga to grupa objawów klinicznych, które najczęściej wynikają z podwyższonego stężenia glikokortykosteroidów (GKS) we krwi. Chodzi przede wszystkim o kortyzol - hormon, który produkowany jest w korze nadnerczy. Kortyzol potocznie nazywany jest hormonem stresu, ponieważ mobilizuje organizm do działania w stresujących sytuacjach. Ponadto bierze on również udział w procesach metabolicznych - reguluje przemianę glukozy, tłuszczów i białek oraz stymuluje glukoneogenezę w wątrobie. Niestety, jego zbyt wysoki poziom może być szkodliwy dla organizmu, czego skutkiem jest właśnie Zespół Cushinga. Nie ma jednak wątpliwości, że to bardzo rzadki stan. Każdego roku na milion osób diagnozuje się zaledwie 1-10 zachorowań. To najczęściej pacjenci w młodym wieku pomiędzy 20. a 40. rokiem życia.

Najczęściej zespół Cushinga spowodowany jest opisywanym wcześniej nadmiernym wydzielaniem hormonów. Zdarza się, że ma to związek z innymi dolegliwościami - guzem trzustki i tarczycy, grasiczakie, guzem nadnerczy lub przerostem nadnerczy. Inną przyczyną zespołu Cushinga może być długotrwałe przyjmowanie glikokortykosteroidów w postaci leków. Tego typu substancje stosuje się w leczeniu m.in. astmy i reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS).

Zespół Cushinga może objawiać się zmianami sylwetki. U pacjentów zaobserwować można specyficzny rodzaj otyłości - centralną. Charakteryzuje się ona zwiększeniem masy ciała w górnych partiach - z wyłączeniem rąk, które pozostają szczupłe. Zmiany widać także na twarzy, która staje się bardziej pełna i okrągła.

Inne objawy zespołu Cushinga:

1. Zmiany skórne - u chorych pojawić się może rumień na twarzy, trądzik, obrzęki, infekcje i stany zapalne skóry oraz rozstępy - zwłaszcza na brzuchu, udach, piersiach, biodrach i w okolicy pach. Pacjenci mają również tendencję do siniaczenia. U kobiet wystąpić może także hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie typu męskiego. Szacuje się, że problem ten dotyczyć może nawet 60-80 proc. pacjentek z zespołem Cushinga.

2. Problemy z układem kostnym i mięśniami - u chorych pojawić się mogą bóle kości, a także złamania - głównie żeber i kręgosłupa, a także osteoporoza. Wielu pacjentów z zespołem Cushinga zgłasza także bóle pleców.

3. Zaburzenia psychiczne - chodzi przede wszystkim o depresję, stany lękowe, zaburzenia snu, psychozy i zmienne nastroje.

Poza wymienionymi objawami u chorych na zespół Cushinga zaobserwować można także: nieregularne miesiączki lub całkowite zatrzymanie krwawienia, nadmierny apetyt, łatwe męczenie się, podwyższone ciśnienie tętnicze, osłabienie libido, impotencję, zaburzenia widzenia, bóle głowy, podatność na infekcję, cukrzycę lub nietolerancję glukozy i kamicę moczową.

Leczeniem zespołu Cushinga zajmuje się endokrynolog. Rozpoznanie choroby u pacjentów, którzy przyjmują na co dzień glikokortykostroidy, zwykle nie stanowi problemu. W przypadku pozostałych chorych sytuacja jest bardziej skomplikowana i diagnostyka może trwać znacznie dłużej. Zespół Cushinga przebiega wieloobjawowo, a występujące dolegliwości są mało charakterystyczne i świadczyć mogą o wielu różnych chorobach. W początkowej diagnostyce zespołu Cushinga stosuje się przede wszystkim morfologię krwi, glikemię, określenie stężenia elektrolitów, oraz badania hormonalne - dobowe wydalanie wolnego kortyzolu w moczu, określenie stężenia kortyzolu w krwi oraz test hamowania deksametazonem. Później zwykle zleca się bardziej specjalistyczne badania - pomiar stężenia ACTH, test stymulacyjny z CRH oraz tomografię komputerową i rezonans magnetyczny.

Leczenie zespołu Cushinga zależy przede wszystkim od jego przyczyny. W przypadku, gdy choroba wynika ze stosowania kortykosteroidów, zwykle modyfikuje się terapię lekami. U pozostałych pacjentów, np. z guzem nadnerczy, najlepsze efekty przynosi leczenie operacyjne, które polega na usunięcia obu nadnerczy. W przypadku przeciwwskazań do operacji stosuje się leki blokujące uwalnianie kortyzolu.

Aleksandra Chruścielewska

Polecamy również:

Oddycha przez respirator, odżywia się dojelitowo, jeździ na wózku  elektrycznym i... podbija sieć - poznaj Wojtka Sawickiego!