Niebezpieczne użądlenia
Na przykre spotkanie z owadami błonkoskrzydłymi, do których zalicza się pszczoły, osy, trzmiele, szerszenie, ale też i mrówki – narażeni jesteśmy od kwietnia do końca sierpnia. Ale największą plagą stają się w połowie czerwca.
W tym roku - ze względu na wyjątkowo ciepłą zimę i wysokie temperatury - większości owadów udało się przezimować bez szwanku. Będzie więc ich mnóstwo. Użądlenia są wyjątkowo bolesne, a dla alergików dodatkowo bardzo groźne.
Jad błonkoskrzydłych powstaje w gruczołach ślinowych i magazynowany jest w specjalnym worku, tak więc owady te przez cały czas gotowe są do użądlenia. Zawiera co najmniej kilkanaście uczulających nas substancji (fosfolipazę A, hialuronidazę, kwaśną fosfatazę) oraz enzymy mające zdolność rozkładania białek, m.in. tych, z których zbudowane są ludzkie tkanki.
Użądlenie przez owady błonkoskrzydłe zawsze wywołuje miejscowy rumień i obrzęk - trwający od kilku minut do kilku godzin. Objawy są nasilone, jeśli użądlenie dotyczy błony śluzowej jamy ustnej lub okolic bogatych w luźną tkankę łączną (to powieki, wargi, opuszki palców). Zdarzają się powikłania w postaci zakażenia miejsca użądlenia przebiegające z gorączką i powiększeniem węzłów chłonnych. U osoby uczulonej na jad oprócz objawów miejscowych pojawia się ogólnoustrojowa reakcja alergiczna.
Rzadko przy pierwszym użądleniu. Dopiero po drugim albo jeszcze kolejnym kontakcie z jadem produkowane są w nadmiarze przeciwciała klasy IgE. Największa ich ilość osadza się w skórze, przewodzie pokarmowym, układzie oddechowym, sercu i w sąsiedztwie naczyń krwionośnych. Jeśli tak się stanie, to obrzęk może objąć dużą powierzchnię ciała.
A jeśli dołączą do tego swędzenie i pokrzywka na skórze, nudności, biegunka i trudności z oddychaniem, spadek ciśnienia tętniczego (objawiający się zasłabnięciem, zblednięciem, potami), zaburzenia akcji serca i utrata przytomności - mówi się o anafilaksji, zwanej też wstrząsem anafilaktycznym. W Polsce z jego powodu umiera rocznie około 20 osób. Reakcje alergiczne mogą dotyczyć osób w każdym wieku, ale częściej zdarzają się u dorosłych niż u dzieci.
Ryzyko zwiększa występowanie chorób układu krążenia, przyjmowanie niektórych leków, a zwłaszcza beta-blokerów oraz inhibitorów ACE (grupa leków stosowanych w terapii nadciśnienia tętniczego, niewydolności serca, choroby niedokrwiennej serca, niektórych chorób nerek), podwyższony poziom tryptazy w surowicy krwi - enzymu, którego nadmiar świadczy o skłonności organizmu do nasilonej reakcji autoagresywnej. Wyjątkowo źle znoszą użądlenia osoby mające skórę atopową.
W przypadku użądlenia pszczoły należy jak najszybciej usunąć żądło, podważając je, a nie ściskając (by więcej jadu nie przedostało się do organizmu). Miejsce użądlenia odkazić, a potem przyłożyć do niego okład z Altacetu, kostek lodu, wyjętą z lodówki mrożonkę lub puszkę z napojem. Ból złagodzić preparatami z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Przy lekkiej reakcji uczuleniowej zastosować dostępny bez recepty lek antyhistaminowy. Pacjenci z odczynem miejscowym w obrębie jamy ustnej i gardła wymagają obserwacji szpitalnej.
Osobom uczulonym na jad owadów zaleca się noszenie przy sobie autostrzykawki albo ampułkostrzykawki z adrenaliną. Hormon ten silnie mobilizuje organizm: powoduje wzrost ciśnienia tętniczego, zmniejsza obrzęk i wydzielanie substancji zapalnych, a więc odwraca skutki wstrząsu. Receptę na zestaw ratujący życie wypisze osobie uczulonej lekarz.
Ampułkostrzykawka to połączenie ampułki z lekiem i strzykawką, gotowe do natychmiastowego wstrzyknięcia. Zaś autostrzykawka zaopatrzona jest w automatyczny "wypychacz" leku do iniekcji. W aptekach mamy do wyboru autostrzykawki Anapen, EpiPen i Fast- Jekt za ok. 250 zł i ampułostrzykawkę Adrenalina WZF - za ok. 69 zł. Dostępny jest również zestaw dla dzieci z mniejszą dawką leku - Anapen Junior za 259 zł.
Adrenalinę trzeba wstrzyknąć natychmiast, gdy pojawią się ciężkie objawy alergiczne: pokrzywka, zaczerwienienie, obrzęk, problemy z oddychaniem, spadek ciśnienia. Zastrzyk podajemy w mięsień w przednio-boczną część uda. Miejsce po wstrzyknięciu lekko masujemy przez 10 sekund, by lek szybciej dostał się do krwi.
Zażywamy 3 tabletki przepisanego przez lekarza preparatu antyhistaminowego i sterydowego, najlepiej nie na "pusty żołądek". Wzywamy karetkę, bo konieczne jest dalsze leczenie oraz podanie tlenu przez maskę.
Osy i szerszenie budują swoje gniazda w miejscach osłoniętych od deszczu i wiatru. Jeśli zauważyłeś gniazdo na poddaszu, w luku wentylacyjnym lub dziupli rosnącego nieopodal domu drzewa, nie próbuj go usuwać, tylko poproś o pomoc strażaków.
Dysponują oni specjalistycznym sprzętem (drabiny, podnośniki, skrzynki transportowe) i ubiorem (kombinezony, kapelusze pszczelarskie, rękawice) oraz środkami unieszkodliwiającymi owady, które umożliwią im przeprowadzenie bezpiecznej akcji.
Testy skórne punktowe (prick) wykrywające alergię na jad wykonuje się zwykle po około 3—4 tygodniach od użądlenia. Wcześniej mogą wypaść fałszywie ujemnie, tzn. mimo uczulenia badania nic nie wykażą. Bada się także krew, by ocenić ilość przeciwciał IgE.
W przypadku stwierdzenia alergii zaleca się odczulanie na jad, czyli immunoterapię alergenową. Polega ona na wstrzykiwaniu podskórnie niewielkich ilości alergenu i stopniowym zwiększaniu dawki, tak by pacjent powoli się do niego przyzwyczajał. W drugim etapie immunoterapii podaje się dawkę podtrzymującą. Odczulanie finansuje NFZ.
Życie na Gorąco 23/2014
