Wypryski na twarzy dorosłego? Dermatolog wyjaśnia, co je powoduje

Wbrew powszechnej opinii, trądzik pospolity to nie jest choroba, na którą choruje wyłącznie młodzież. 

- Pamiętam jeszcze z czasów swojego dzieciństwa, że mówiło się o nim jako o trądziku młodzieńczym. Dziś nazwa ta nie jest już używana, ponieważ wiadomo, że schorzenie to dotyka ludzi w różnych grupach wiekowych, od wieku wczesnodziecięcego (i tu np. można wyodrębnić trądzik noworodkowy czy niemowlęcy) jak i w wieku dojrzałym, tj. po 25-30 roku życia. Mówimy wtedy o trądziku osób dorosłych. Błędnym jest podejście do trądziku, jako do choroby, z której można "wyrosnąć". Nierzadko spotykam się np. z pacjentami, u których trądzik w wieku nastoletnim nie występował, a pierwszy epizod tej choroby pojawił się np. po 40-stce. Bardzo często z ich ust pojawia się wtedy pytanie o tzw. trądzik o podłożu hormonalnym, choć tak naprawdę taka postać trądziku rozpoznawana jest sporadycznie - wyjaśnia lek. Kamila Białek-Galas. 

Kiedy mówimy o trądziku hormonalnym myślimy o trądziku, który jest związany z zaburzeniem gospodarki hormonalnej pacjenta, co skutkuje nasileniem łojotoku, w następstwie czego może dojść do nasilenia powstawania zmian trądzikowych. Tego typu dolegliwości dotyczą zazwyczaj osób dorosłych. 

Już na etapie wywiadu lekarskiego zazwyczaj można usłyszeć od pacjenta, że boryka się z problemem trądziku od wielu lat. Taki pacjent przeszedł zazwyczaj już kilka różnych kuracji przeciwtrądzikowych, które albo nie dały żadnego efektu, albo ich efekt był krótkotrwały. Zazwyczaj po zakończeniu kuracji pacjent cieszy się czystą skórą maksymalnie do kilku miesięcy, następnie problem powraca.

Najczęściej z problemem tym borykają się kobiety, które narażone są na częste wahania hormonów, zaburzenia te mogą jednak wystąpić również u mężczyzn, z tym że w ich przypadku inne są jego przyczyny.

Powstanie trądziku pospolitego jest zazwyczaj wynikiem wielu współdziałających ze sobą czynników, takich jak nadmierny łojotok, nieprawidłowe rogowacenie komórek naskórka w obrębie ujścia mieszka włosowego, namnażanie się bakterii (Cutibacterium acnes) oraz stan zapalny.

W niektórych przypadkach trądzik pospolity może mieć związek z podwyższonym poziomem androgenów, czyli męskich hormonów płciowych. Gruczoły łojowe posiadają na swojej powierzchni receptory dla DHT (dihydrotestosteron - pochodna testosteronu). DHT po związaniu z receptorem powoduje nasilenie syntezy łoju, co może (choć nie musi) skutkować powstawaniem zaskórników (wykwity pierwotne charakterystyczne dla trądziku pospolitego). Z kolei bakterie Cutibacterium acnes to bakterie lipofilne, czyli takie, które żyją w środowisku tłustym. Można więc w powiedzieć, że im więcej łoju, tym "chętniej" skóra zasiedlana jest przez wywołujące trądzik bakterie.

Najczęstszą przyczyną zaburzeń hormonalnych mogących prowadzić do powstawania trądziku jest zespół policystycznych jajników. Wśród innych rzadziej spotykanych przyczyn wymienia się m.in. wrodzony przerost nadnerczy, zespół Cushinga, insulinooporność, hiperprolaktynemię czy nawet tzw. guzy wirylizujące nadnerczy i jajników.

Warto również wspomnieć, że przyczyną podwyższonego poziomu androgenów mogą być stosowane leki m.in. cyklosporyna, danazol czy fenytoina. Na szczególną uwagę zasługuje również stosowanie tzw. sterydów anabolicznych w celu budowania masy mięśniowej. Jest to częsta przyczyna powstawania trądziku hormonalnego u mężczyzn, tzw. "bodybuilding acne".

U zdecydowanej większości pacjentów z trądzikiem pospolitym poziom androgenów we krwi jest prawidłowy. Obserwuje się jedynie zwiększoną reaktywność gruczołu łojowego na DHT. Dlatego wykonywanie diagnostyki zaburzeń hormonalnych u każdego dorosłego pacjenta z trądzikiem pospolitym jest nieuzasadnione i naraża go na niepotrzebne koszty.

Sytuacją, w której należy się zastanowić nad pogłębieniem diagnostyki trądziku pospolitego o badania hormonalne, jest demonstrowanie przez pacjentkę innych objawów sugerujących podłoże hormonalne choroby takich jak: zaburzenia miesiączkowania, pojawienie się nadmiernego owłosienia w lokalizacji typowo męskiej (tj. na twarzy, klatce piersiowej, wokół brodawek sutkowych, na plecach czy brzuchu), pojawienie się łysienia typu męskiego (czyli takiego które lokalizuje się na szczycie głowy oraz w okolicy kątów czołowych), obniżenie tonu głosu.

W przypadku podejrzenia tła hormonalnego choroby u kobiety, należy skontrolować: testosteron, testosteron wolny, dihydrotestosteron (DHT), androstendion, dehydroepiandrosteron, (DHEA), siarczan dehydroepiandrosteronu (DHEAS), LH (lutropina), FSH (folikulotropina), estradiol, SHBG (białko wiążące hormony płciowe), 17-hydroksyprogesteron, a także prolaktynę, glukozę i insulinę.

- Należy też pamiętać, że znaczna część wymienionych to badania hormonalne, dlatego większość z nich musi być wykonywana w określonej fazie cyklu. Ponadto poziom niektórych hormonów wykazuje wahania dobowe, dlatego najlepiej wykonać je w godzinach porannych. Z kolei pacjentki, które stosują antykoncepcję hormonalną, powinny ją odstawić na przynajmniej 3 miesiące przed planowanym badaniem. Poza badaniami krwi, pacjentki zawsze powinny być kierowane do ginekologa na badanie USG-TV, jak również na badanie USG jamy brzusznej - wyjaśnia lekarka.

Kuracja trądziku o podłożu hormonalnym jest zazwyczaj procesem wieloletnim i kilkuetapowym. Zasadniczą część terapii stanowi kuracja hormonalna, dobierana indywidualnie dla każdego pacjenta w zależności od przyczyny podwyższonego stężenia androgenów. Dlatego musi ona być poprzedzona wymienionymi wcześniej badaniami diagnostycznymi. Kluczowa jest tu dobra współpraca pomiędzy specjalistami: dermatologiem i ginekologiem lub dermatologiem oraz endokrynologiem.

Leczenie hormonalne choroby podstawowej uzupełnione jest o terapię dermatologiczną. Stosowana jest najczęściej kilkumiesięczna kuracja antybiotykowa skojarzona z leczeniem miejscowym lub też bardzo skuteczna kuracja pochodnymi witaminy A tzw. retinoidami. Po zakończeniu zasadniczej fazy leczenia często uzupełniamy kurację o terapię następstw trądziku, takich jak przebarwienia czy blizny trądzikowe. Z pomocą przychodzą tu takie metody zabiegowe jak peelingi medyczne, laserowe usuwanie blizn laserem CO2 i laserem pikosekundowym czy podcinanie i wypełnianie blizn kwasem hialuronowym.