Błonica. Choroba, której objawem jest szyja Nerona

Błonica, znana także pod nazwą dyfteryt lub dławiec to choroba zakaźna wywoływana przez bakterię- maczugowca błonicy, a dokładniej przez toksynę, którą wytwarza. Dotyczy zwykle dróg oddechowych lub skóry, chociaż jeśli nie wdroży się odpowiedniego leczenia, uszkadza również narządy wewnętrzne. Bakterie wnikają do organizmu zwykle przez nos bądź jamę ustną i kolonizują błony śluzowe, gdzie intensywnie się namnażają, produkując przy okazji endotoksynę, która miejscowo uszkadza nabłonek dróg oddechowych, a wraz z limfą może przenosić się do odległych narządów. 

Zastanawiasz się, dlaczego egzotoksyna jest tak niebezpieczna? Jej niszczycielskie działanie polega na hamowaniu syntezy białek, co nieuchronnie prowadzi do śmierci komórki. Jedynym rezerwuarem błonicy jest człowiek: chory, nosiciel albo ozdrowieniec, dlatego do zakażenia dochodzi zwykle drogą kropelkową, rzadziej przez kontakt bezpośredni z wydzieliną dróg oddechowych lub owrzodzenia.

Warto zaznaczyć, że błonica to nie szkarlatyna! Wiele osób myli te choroby, ponieważ obie wywoływane są przez bakterie i atakują głównie dzieci. Co prawda ich objawy znacząco różnią się od siebie, jednak podobnie brzmiące nazwy- szkarlatyna nazywana jest inaczej płonicą, są przyczyną ich częstego mylenia.

Chociaż dziś, ze względu na wprowadzenie obowiązkowych szczepień, choroba została już opanowana, to jeszcze w latach 50. ubiegłego wieku w Polsce co roku na dyfteryt zapadło 40 tys. osób, z czego 3 tys. umierało. Mimo że zarówno w Polsce, jak i w Europie błonica przestała być problemem i przyczyną wybuchów epidemii (co roku choruje około 30 osób), wciąż istnieją rejony świata, w których choroba bezlitośnie zbiera swoje żniwo, są to kraje: Azji Południowo-Wschodniej, Bliskiego Wschodu, Afryki, Południowego Pacyfiku i Ameryki Środkowej.

Do charakterystycznych objawów błonicy, zalicza się występowanie charakterystycznych szarobrązowych błon ściśle przylegających do błony śluzowej górnych dróg oddechowych. Próba ich mechanicznego usunięcia skutkuje krwawieniem. Symptomy błonicy można podzielić ze względu na narząd, którego dotykają:

• objawy ogólne błonicy - gorączka, bóle mięśni, osłabienie;
• błonica gardła - występuje najwcześniej, wiąże się z bólem i zaczerwienieniem gardła, powiększeniem węzłów chłonnych, nieprzyjemnym zapachem z ust, niekiedy także z sinicą wywołaną zwiększonym wysiłkiem oddechowym na skutek zwężenia dróg oddechowych. W przypadku aspiracji oderwanych fragmentów błon rzekomych - może dojść do uduszenia;
• błonica nosa - występowanie błon rzekomych i krwisto-ropna wydzielina z nosa;
• błonica krtani i tchawicy - zwykle jest skutkiem rozprzestrzeniania się zmian z gardła. Ze względu na obrzęk błony śluzowej dochodzi do zwężenia dróg oddechowych, a to prowadzi do: chrypki, świstów przy wydechu, kaszlu i duszności;
• błonica skóry - pojawiają się przewlekłe owrzodzenia pokryte szarym nalotem;
• zmiany w sercu - zaburzenia rytmu i niewydolność serca;
• zmiany w nerkach - martwica cewek nerkowych.

Objawy mogą dotyczyć również innych narządów: pochwy, spojówek, ucha i odbytnicy. Szczepienia powodują łagodniejszy przebieg choroby i rzadsze występowanie powikłań narządowych. Spektakularnym objawem błonicy jest tzw. "szyja Nerona", bądź "bycza szyja" powstająca na skutek narastania błon w obrębie gardła i jednoczesnego powiększania się węzłów chłonnych.

Chorzy na błonicę powinni być hospitalizowani w celu podawania im antytoksyny, antybiotyków i surowicy zawierającej przeciwciała przeciwko toksynie błoniczej. Im szybciej zostanie zaaplikowana antytoksyna, tym większe szanse na powodzenie terapii, dlatego w przypadku pojawienia się objawów typowych dla tej choroby należy niezwłocznie udać się do lekarza. Pacjenci powinni odpoczywać, konieczne jest także, by wyrównywać zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowe i stosować leczenie objawowe. Błonica krtani wymaga przeprowadzenia tracheotomii lub intubacji, po to, by udrożnić drogi oddechowe. W niektórych przypadkach nieuniknione może okazać się wspomaganie oddychania.

Wprowadzenie obowiązkowych szczepień przeciw dyfterytowi, umożliwiło opanowanie tej choroby i zmniejszyło zagrożenie, jakie za sobą niesie. Szczepienia na błonicę są w Polsce obowiązkowe dla dzieci i młodzieży do 19. roku życia. Uchwalanie się od szczepień sprawia, że choroba, o której praktycznie już zapomniano, powraca - w Europie po latach notuje się nowe przypadki dyfterytu.

Dorosłym, którzy zostali już zaszczepieni, zleca się szczepienia przypominające co 10 lat. Przyjęcie szczepionki jest szczególnie zalecane tym, którzy kontaktują się z osobami przyjeżdżającymi z rejonów zagrożonych i osobom pracującym w placówkach medycznych.

CZYTAJ TAKŻE: 

Błonica powraca - znowu będzie globalnym zagrożeniem?