Hiperglikemia. Wysoki poziom cukru we krwi - nie tylko w cukrzycy
Hiperglikemia, czyli wzrost stężenia glukozy we krwi ponad normę, jest bardzo częstym problemem. Większości z nas ten nadmiar glukozy zapewne kojarzy się z cukrzycą, jednak wbrew pozorom nie jest to jedyna przyczyna tego objawu. Czytaj dalej i dowiedz się, jakie inne stany chorobowe mogą doprowadzać do rozwoju hiperglikemii.
Pierwszy sygnał alarmowy przed cukrzycą czyli hiperglikemia, nazwana też popularnie przecukrzeniem, to stan w którym notujemy zbyt wysoki cukier czy poziom glukozy we krwi. Kiedy mówimy o hiperglikemii? Jakie są prawidłowe normy cukru? Prawidłowe stężenie cukru we krwi na czczo wynosi 3,9-5,5 mmol/l (70-99 mg/dl) - gdy jest wyższe możemy mówić o podwyższanej glikemii lub wręcz hiperglikemii. O hiperglikemii u zdiagnozowanych diabetyków mówimy wówczas, gdy poziom cukru we krwi przekroczy wartość 140, 160, 180, a niekiedy dopiero 200 mg/dl. Nieleczona hiperglikemia prowadzi do insulinooporności i cukrzycy typu 2.
Agromegalia to choroba, której przyczyną jest nadmierne uwalnianie hormonu wzrostu przez gruczolaka przysadki. Objawia się najczęściej postępującym powiększeniem stóp, dłoni, twarzoczaszki, a także nadciśnieniem, licznymi zmianami metabolicznymi, zaburzeniami układu oddechowego, pokarmowego, kostno-stawowego i nerwowego.
W przebiegu akromegalii może występować również wysoka hiperglikemia. Wynika to bezpośrednio z wpływu hormonu wzrostu na komórki organizmu. Ma on działanie antagonistyczne do insuliny - co oznacza, że powoduje zwiększenie stężenia glukozy we krwi, a także zmniejsza jej zużycie przez komórki. Dodatkowo pobudza syntezę cukrów z aminokwasów w wątrobie. Wszystkie te mechanizmy zmniejszają tolerancję glukozy przez organizm, co po pewnym czasie skutkuje rozwojem hiperglikemii.
Nadmiar hormonów tarczycy, obecny w przebiegu jej nadczynności, może zwiększać poziom cukru we krwi. Początkowo mogą one wywoływać hipoglikemię, czyli obniżać poziom glukozy, ze względu na zwiększone pobudzenie metabolizmu. Natomiast przy długotrwałym nadmiarze hormonów tarczycy pod wpływem wydzielanych amin katecholowych, takich jak adrenalina i noradrenalina, dochodzi do wzrostu poziomu glukozy we krwi.
Podejrzewa się również, że do hiperglikemii w nadczynności tarczycy może przyczyniać się zwiększony rozkład endogennej insuliny, której zadaniem jest obniżenie poziomu glukozy. Dodatkowo osłabiony jest wpływ na hamowanie syntezy glukozy w wątrobie, a także zwiększone jest jej jelitowe wchłanianie.
Do marskości wątroby dochodzi pod wpływem uogólnionego jej uszkodzenia, nie tylko z powodu nadmiaru alkoholu, ale także w wyniku chorób autoimmunologicznych wątroby, zapaleń wirusowych, chorób dróg żółciowych, chorób metabolicznych i leków. Pod wpływem uszkodzenia dochodzi do włóknienia i powstawania guzków regeneracyjnych, co zaburza czynność wątroby i układu naczyniowego.
W przebiegu marskości wątroby występuje wiele nieprawidłowości w badaniach krwi, w tym często hiperglikemia. Wynika ona głównie z postępującej niewydolności wątroby, a także zaniku mięśni, co w konsekwencji przyczynia się do rozwoju insulinooporności i upośledzonej tolerancji glukozy. Dochodzi do znacznej hiperglikemii i hiperinsulinemii po posiłku, a w zaawansowanych przypadkach nadmierne wartości glukozy obserwowane są również na czczo.
Jest to rzadka choroba, na którą rocznie zapada od 2 do 3 milionów osób na całym świecie. Może występować w dwóch postaciach - pierwotnej i wtórnej. Zespół pierwotny wynika z obecności gruczolaka nadnerczy i wydzielania przez guza nadmiernej ilości glikokortykosteroidów. We wtórnej postaci przyczyną jest albo gruczolak przysadki wydzielający hormon adrenokortykotropowy (ACTH) lub wydzielanie tego hormonu przez inne nowotwory, na przykład raka płuca. Nadmiar ACTH silnie pobudza uwalnianie glikokortykosteroidów z nadnerczy.
Hiperglikemia w przypadku zespołu Cushinga, niezależnie od przyczyny, jest spowodowana przewlekłym nadmiarem glikokortykosteroidów. Hormony te wywołują wiele zmian metabolicznych w organizmie - pobudzają syntezę glukozy w wątrobie, zmniejszają zużycie glukozy przez komórki kosztem kwasów tłuszczowych, a także pobudzają uwalnianie glukozy z glikogenu zgromadzonego w wątrobie i tkankach pozawątrobowych (np. w mięśniach). Wszystkie te procesy skutkują wzrostem stężenia glukozy we krwi i prowadzą do rozwoju tzw. cukrzycy pochodzenia nadnerczowego.
Niektóre przewlekle przyjmowane leki mogą przyczyniać się do rozwoju hiperglikemii. Najczęściej występuje ona podczas terapii kortykosteroidami, takimi jak deksametazon czy prednizon. Oprócz tego mogą ją wywoływać leki moczopędne, beta-adrenolityki, zwane potocznie beta-blokerami, niektóre leki przeciwpsychotyczne i antybiotyk z grupy fluorochinolonów - gatifloksacyna. W przypadku stwierdzenia hiperglikemii w terapii tymi lekami może być konieczna modyfikacja dawki lub zmiana preparatu na inny, o mniejszym prawdopodobieństwie wywołania wzrostu poziomu cukru we krwi.
*
Hiperglikemia jest stanem, który wymaga diagnostyki. Pamiętaj, że nie jest ona sama w sobie jednostką chorobową - pojawia się jako objaw innych chorób. Leczenie zależy od wyników dodatkowych badań i postawionej podstawowej diagnozy, będącej przyczyną hiperglikemii.
Karolina Tarnas
Czytaj także:
Nietypowe objawy cukrzycy u coraz młodszych osób, reaguj nim będzie za późno
Insulinooporność to m.in. ochota na słodycze i ciemna skóra pod pachami. Jakie są inne objawy, które warto znać
