Przysadka mózgowa. Wielkie znaczenie maleńkiego gruczołu
Przysadka mózgowa, choć jest maleńkim gruczołem, to ciąży na niej ogromna odpowiedzialność za prawidłowe funkcjonowanie wielu narządów w organizmie człowieka. Jakie są funkcje przysadki mózgowej? Dowiedz się, co się dzieje, gdy przysadka przestaje funkcjonować prawidłowo.
Przysadka mózgowa to niewielki gruczoł wielkości ziarna grochu, zlokalizowany w mózgu, w obrębie siodła tureckiego. Funkcjonalnie dzieli się na dwie części - gruczołową i nerwową. Część gruczołowa odpowiada za wydzielanie hormonów, natomiast część nerwowa stanowi magazyn hormonów wytwarzanych przez podwzgórze.
Hormony tropowe, wydzielanie przez część gruczołową przysadki, koordynują i regulują wydzielanie hormonów przez inne gruczoły wewnętrzne. Hormony tropowe są wydzielane przez komórki części gruczołowej przysadki i zaliczamy do nich:
- tyreotropinę (TSH), pobudzającą komórki tarczycy do uwalniania trójjodotyroniny i tyroksyny;
- kortykotropinę (ACTH), stymulującą uwalnianie hormonów steroidowych kory nadnerczy;
- folitropinę (hormon folikulotropowy) (FSH) - wspólnie z hormonem luteinizującym pobudzają czynność jajników i jąder, a także produkcję estrogenów;
- hormon luteinizujący (LH) - pobudza produkcję testosteronu u mężczyzn, natomiast u kobiet gwałtowny wzrost jego stężenia odpowiada za pęknięcie pęcherzyka jajnikowego i owulację.
Oprócz hormonów tropowych komórki części gruczołowej przysadki wydzielają dwa ważne hormony - hormon wzrostu i prolaktynę. Somatotropina, czyli hormon wzrostu odpowiada za prawidłowy rozwój człowieka - pobudza metabolizm białek, tłuszczów i cukrów, a także warunkuje prawidłowe kształtowanie się mózgu, narządów płciowych i wzrost kości w okresie dojrzewania.
Prolaktyna jest hormonem wydzielanym w największych ilościach po porodzie, w okresie karmienia piersią.
Przysadka mózgowa, a dokładniej jej część nerwowa, służy także jako magazyn hormonów podwzgórzowych - wazopresyny i oksytocyny. Wazopresyna, zwana inaczej hormonem antydiuretycznym, jest hormonem regulującym zawartość wody w organizmie - uwalnianie jej zachodzi między innymi przy zmniejszeniu objętości krwi krążącej.
Oksytocyna z kolei jest hormonem uwalnianym podczas orgazmu, porodu, a także warunkującym skurcz przewodów mlecznych podczas laktacji.
Schorzenia przysadki mózgowej dzielimy na jej niedoczynność i nadczynność. W obu przypadkach zaburzenia wydzielnicze mogą dotyczyć jednego bądź kilku hormonów, a objawy, jakie odczuwa pacjent zależą od tego, jakie hormony są wydzielane w nadmiarze bądź w niewystarczających ilościach.
Do chorób przysadki, przebiegających z jej niedoczynnością, zaliczamy:
- guzy, w szczególności te, które nie wydzielają hormonów;
- zawał i niedokrwienie przysadki, tętniaki w okolicy przysadki lub urazy głowy;
- zapalenie opon mózgowych, gruźlica i kiła mózgu, sarkoidoza;
- niedoczynność związana ze zniszczeniem przysadki pod wpływem napromieniania lub zabiegów chirurgicznych;
- niektóre choroby podwzgórza (guzy, zapalenia i urazy) mogą prowadzić do niewydolności przysadki mózgowej.
Do nadczynności przysadki najczęściej przyczyniają się gruczolaki wydzielające hormony.
Choroby przysadki mogą dawać wachlarz różnych objawów, które zależą nie tylko od nadmiaru bądź niedoboru konkretnych hormonów, ale również są związane na przykład z uciskiem guza na okoliczne struktury. Duże guzy przysadki mogą wywoływać ubytki w polu widzenia, bóle głowy, czasami także nudności i wymioty.
Do innych objawów chorej przysadki, które mogą wystąpić u pacjentów, zaliczamy:
- objawy niedoczynności lub nadczynności tarczycy, związane z odpowiednio niedoborem lub nadmiarem hormonów tarczycy,
- karłowatość lub gigantyzm/akromegalia, związane z niedoborem lub nadmiarem hormonu wzrostu;
- zespół Cushinga lub choroba Addisona, związane z zaburzeniami stężenia przysadkowego ACTH;
- mlekotok, zaburzenia miesiączkowania związane z hiperprolaktynemią;
- oddawanie bardzo dużych ilości moczu, wzmożenie pragnienia związane z niedostatecznym wydzielaniem wazopresyny (tzw. moczówka prosta).
Terapia w chorobach przysadki zależy w dużej mierze od przyczyny dolegliwości. Jeżeli objawy są wywołane guzem, konieczne może się okazać chirurgiczne usunięcie zmiany. W przypadku gruczolaków wydzielających prolaktynę guz można zmniejszyć za pomocą leków obniżających stężenie prolaktyny we krwi. W niedoczynności przysadki konieczna może być długotrwała, często trwająca całe życie suplementacja hormonów tarczycy, hydrokortyzonu lub androgenów.
CZYTAJ TAKŻE:
