Niedobór wapnia i witaminy D daje ciężkie powikłania. Czym jest rozmiękanie kości?

Osteomalacją nazywamy, metaboliczną chorobę kości, która łączy się z odwapnieniem lub niedostatecznym odkładaniem się soli wapnia w tkance kostnej. Procesy te prowadzą do osłabienia właściwości mechanicznych, co powoduje ,,uginanie się" kości pod wpływem obciążeń, a w konsekwencji ich trwałe odkształcenie. Warto zaznaczyć, że odpowiednikiem osteomalacji u dorosłych, jest krzywica u dzieci. 

Za najczęstszą przyczynę osteomalacji uważa się niedobór witaminy D3 (cholekalcyferolu), który może być spowodowany m.in. niewielką ekspozycją na światło słoneczne lub niewłaściwą dietą. Z dostępnych danych wynika, że niedobory witaminy D stwierdza się nawet u 90 proc. Polaków, przy czym u 60 proc. są to ciężkie niedobory! Dlaczego aż tak brakuje tego związku w naszych organizmach? Przede wszystkim przez jadłospis ubogi w nabiał i ryby. Dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka na cholekalcyferol wynosi 4000 IU, a żeby zapewnić sobie 1000 IU, trzeba byłoby zjeść ok. 200 gramów łososia, 20 jajek, kilka kilogramów żółtego sera lub wypić 72 litry mleka. Nie pomaga także praca w ciemnych pomieszczeniach: witamina (D3 - powstaje w naszej skórze pod wpływem promieni słonecznych), stosowanie kremów z filtrem lub noszenie odzieży zakrywającej dużą powierzchnię ciała. Niedoborom witaminy D sprzyjają także: choroby nerek i wątroby, przyjmowanie niektórych leków np. przeciwpadaczkowych i schorzenia związane z zaburzeniem wchłaniania tłuszczów (mukowiscydoza, choroba Leśniowskiego -Crohna, celiakia).

Do wystąpienia osteomalacji, predysponują także:

• niedobór fosforanów - utrata fosforanów może następować przez nerki lub w wyniku nieprawidłowości pokarmowych, np. u alkoholików;
• niedobór wapnia - warunkowany niedostateczną podażą tego pierwiastka w diecie.

Osoby cierpiące na osteomalację, często nie wiedzą, skąd wynikają ich dolegliwości. Rozlany ból kości, męczliwość mięśni, objawiającą się jako kołyszący ("kaczkowaty") chód, lub trudności we wstawaniu z krzesła czy wchodzeniu po schodach zrzucają na ogólne osłabienie. Jest to tyle niebezpieczne, że niejednokrotnie prowadzi do opóźnienia diagnostyki, a co za tym idzie postępowania choroby. Brak diagnozy i niezastosowanie leczenia może skutkować zmniejszeniem wchłaniania wapnia i wtórną nadczynności przytarczyc, która powoduje hipofosfatemię i zaburzenie mineralizacji kości. 

Kości pacjentów z zaawansowaną osteomalacją są zniekształcone i podatne na złamania. Jeśli niedobór witaminy D jest głęboki i przewlekły może rozwinąć się tężyczka, która manifestuje się niekontrolowanymi skurczami lub drżeniami mięśni.

Niepokojące sygnały ze strony układu kostnego i mięśniowego powinny skłonić pacjenta do wizyty u lekarza. Żeby zdiagnozować osteomalację, zwykle wykonuje się badania laboratoryjne. Poniżej zamieszczamy wyniki, które mogą przemawiać za rozpoznaniem choroby:

• prawidłowe lub obniżone stężenie wapnia w surowicy, obniżone wydalanie wapnia z moczem;
• obniżony poziom 25-OH-D w surowicy;
• obniżone stężenie fosforanów w surowicy;
• podwyższone stężenie PTH w surowicy.

Bardzo przydatne jest również wykonanie RTG kości, które ujawnia pewne charakterystyczne zmiany, tj: zmniejszenie gęstości kości i obecność stref przebudowy Loosera i Milkmana, czyli prostopadłych do powierzchni kości linijnych przejaśnień o długości do kilkunastu milimetrów, które pozwalają odróżnić osteomalację od osteoporozy.

Warto wykonać także badanie densytometryczne, umożliwiające ocenę gęstości mineralnej kości. Pamiętaj, by nie interpretować wyników na własną rękę, tylko w porozumieniu ze specjalistą.

Podstawą leczenia osteomalacji jest suplementacja witaminy D i wapnia.

Jeśli u pacjenta stwierdza się hipofosfatemię, konieczne jest leczenie przyczynowe, ewentualnie zwiększone spożycie mleka i jego przetworów. Na szczęście osteomalację wywołaną niedoborem witaminy D można całkowicie wyleczyć w ciągu 6 miesięcy, o ile rzecz jasna zastosowana zostanie właściwa terapia. 

W przypadku osteomalacji spowodowanej innymi chorobami (np. nerek) możliwość jej wyleczenia zależy od choroby podstawowej.

Obie choroby dotyczą kości, przy czym osteoporoza występuje o wiele częściej. Osteoporoza najczęściej dotyka kobiety po 60. roku życia, chociaż podobnie jak osteomalacja wiąże się z niedoborem witaminy D. Różnicą jest m.in. to, że przy osteoporozie pacjent potrafi wskazać dokładne miejsce bólu, a przy osteomalacji ból jest rozlany. Mimo że, złamania kości mogą być konsekwencją obu tych chorób, to raczej osteoporoza rozwija się bardziej podstępnie.

Źródła:

P. Głuszko, Choroby kości i chrząstek., w: Reumatologia, red. M. Puszczewicz, wyd. 2, Warszawa 2016 (Wielka Interna);

H. Chwalińska-Sadowska, Choroby układu ruchu, w: Choroby wewnętrzne. Podręcznik akademicki, red. F. Kokot, t. 1, wyd. 8, Warszawa 2004.

CZYTAJ TAKŻE: 

Zaskakujące objawy niedoboru wapnia. Poratuje nie tylko mleko

Nowe wytyczne dotyczące suplementacji witaminy D. Sprawdź, ile potrzebujesz

Przy śniadaniu pomyśl o witaminie D. Najlepiej sprawdzi się w tym towarzystwie