Informuje mózg: "jesteś najedzony!". Niestety na hormon sytości można być odpornym
W teorii rola "hormonu sytości" wydaje się prosta, leptyna ma informować mózg, że organizm ma wystarczające zapasy energii i może powstrzymać się od jedzenia. W praktyce jest to bardziej skomplikowane, o czym świadczy, chociażby to, że osoby z nadwagą często mają jej pod dostatkiem, a ich ciało nie zawsze potrafi właściwie zareagować na ten sygnał. Jak działa leptyna? Czy jej funkcja ogranicza się wyłącznie do kontroli apetytu?
Chociaż leptynę odkryto stosunkowo niedawno, już doczekała się miana "hormonu sytości" i to nie bez przyczyny. Ten związek o budowie białkowej, odgrywa kluczową rolę w kontrolowaniu uczucia głodu i sytości. Produkowany jest głównie przez komórki tłuszczowe (adipocyty), w różnej ilości, w zależności od osoby.
Na to ile leptyny jest w organizmie, ma wpływ wiele czynników, m.in. rozmiar komórek tłuszczowych, czy płeć. Np. u kobiet poziom krążącej leptyny jest nawet trzy razy wyższy niż u mężczyzn! Wszystko przez większą zawartość podskórnej tkanki tłuszczowej, która składa się z adipocytów o dużych rozmiarach. Ponadto żeńskie hormony płciowe, podobnie jak insulina i związki prozapalne stymulują produkcję i wydzielanie leptyny, a głodzenie, katecholaminy (adrenalina, noradrenalina, dopamina), hormon wzrostu oraz męskie hormony płciowe hamują jej syntezę.
Leptyna działa jak swoisty łącznik między tkanką tłuszczową a mózgiem. Poziom hormonu wzrasta po posiłku, hamując uczucie głodu poprzez wpływ na podwzgórze, w którym znajduje się obszar mózgu odpowiedzialny za kontrolę apetytu. Związek wysyła do mózgu sygnał: "stop, jesteś najedzony!", co przekłada się na zmniejszenie chęci spożywania pokarmu.
Ale to nie jedyne zadanie leptyny: związek bierze także udział w odpowiedzi immunologicznej, procesach zapalnych, tworzeniu naczyń krwionośnych czy produkcji komórek krwi. Badania sugerują, że jej nadmiar może sprzyjać stanom zapalnym i chorobom autoimmunologicznym, takim jak reumatoidalne zapalenie stawów czy miażdżyca. Co ciekawe niewielką ilość receptorów dla leptyny odkryto także w jajnikach, co może wskazywać na to, że leptyna bierze udział w regulacji procesów rozrodczych i dojrzewania płciowego.
Wydawałoby się więc, że im więcej leptyny, tym mniejszy apetyt i szczuplejsza sylwetka. Niestety, rzeczywistość jest bardziej skomplikowana. Osoby z nadmiarem kilogramów często mają wysoki poziom leptyny, ale ich organizm przestaje na nią prawidłowo reagować. To tzw. leptynooporność, sytuacja, w której mózg pomija sygnał świadczący o sytości i nadal pobudza apetyt. Jeśli wszystko działa sprawnie, leptyna pomaga utrzymać zdrową masę ciała. Jeśli jednak organizm uodporni się na jej działanie, pojawia się błędne koło: pomimo wysokiego poziomu leptyny, apetyt nadal pozostaje wzmożony, zwłaszcza że leptyna może zaburzać przetwarzanie bodźców nagrody, co tłumaczyłoby, dlaczego osoby z jej nadmiarem częściej sięgają po jedzenie w poszukiwaniu ulgi i przyjemności.
Leptyna, choć znana głównie jako strażniczka apetytu, może mieć też drugie oblicze. Badania naukowe wskazują, że może wpływać na nastrój i pośredniczyć w mechanizmach utożsamianych z depresją. Wysoki poziom tego hormonu, często obserwowany u osób z nadwagą i leptynoopornością, może zaburzać działanie dopaminy, neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za odczuwanie przyjemności. Ponadto przewlekły stan zapalny, do którego przyczynia się leptyna, jest jednym z czynników ryzyka depresji. Co ciekawe, u osób z depresją atypową, charakteryzującą się wzmożonym apetytem, przyrostem masy ciała i uczuciem ociężałości, odnotowano podwyższone stężenie leptyny. To sugeruje, że hormon ten może działać na mózg niezależnie od procesów zapalnych, wpływając na nasze samopoczucie innymi, wciąż nie do końca poznanymi ścieżkami.
Żeby uregulować stężenie leptyny, należy zadbać o ruch i zbilansowany jadłospis. Już po kilku dniach aktywności fizycznej i zdrowej diety poziom tego hormonu zaczyna zauważalnie spadać: utrata 10 proc. masy ciała może obniżyć poziom leptyny aż o połowę! Warto zatroszczyć się także o jakość snu, ponieważ chroniczne niedosypianie zaburza rytm dobowy leptyny, prowadząc do wzmożonego apetytu. Niemniej ważna jest wspomniana już odpowiednia dieta: unikanie przetworzonych węglowodanów i nadmiaru cukru pomaga stabilizować poziom insuliny, która współreguluje wydzielanie leptyny. Wskazane jest za to spożywanie produktów zawierających nienasycone tłuszcze i białko, które wpływają na sytość i wspierają prawidłową komunikację leptyny z mózgiem.
Źródła:
Zupancic ML, Mahajan A. Leptin as a neuroactive agent. Psychosom Med. 2011 Jun;
La Cava A, Matarese G. The weight of leptin in immunity. Nat Rev Immunol. 2004 May
Obradovic M, Sudar-Milovanovic E, Soskic S, Essack M, Arya S, Stewart AJ, Gojobori T, Isenovic ER. Leptin and Obesity: Role and Clinical Implication. Front Endocrinol (Lausanne). 2021 May
Czytaj także:
Poprawia tempo spalania i wydolność. Co to jest i jak działa trening metaboliczny?
Masz wystający brzuch? Nie rób tych ćwiczeń, bo pogorszysz sylwetkę
