Tu znajdziesz najwięcej selenu. Niedobór odczuje tarczyca, mózg i serce

Choć nie mówi się o nim wiele, a niektórzy nie wiedzą nawet, że na co dzień i on jest nam potrzebny, to w rzeczywistości pierwiastek odpowiedzialny za wiele istotnych funkcji w organizmie.

Jak wskazują eksperci, selen, jako składnik białek enzymatycznych, wchodzi w skład wielu krytycznych dla życia szlaków biochemicznych. Działa jako substancja wyłapująca wolne rodniki i wspomaga enzymatyczne systemy chroniące przed wolnymi rodnikami. Jest niezbędny do prawidłowej syntezy, aktywacji i metabolizmu hormonów tarczycy, korzystnie wpływa na funkcjonowanie układu odpornościowego (wpływa pozytywnie na limfocyty B i T oraz makrofagi), a dzięki zdolnościom łączenia się ze szkodliwymi dla zdrowia metalami ciężkimi przyśpiesza ich wydalanie z organizmu.

Odpowiednie stężenie selenu może zmniejszać ryzyko zachorowania na niektóre nowotwory. Uważa się również, że składnik ten może odgrywać rolę w zapobieganiu innym chorobom, w tym chorobom sercowo-naczyniowym i neurologicznym. Nie można więc nie doceniać jego znaczenia i nie uwzględniać jego źródeł w codziennej diecie.

W Polsce średnie zapotrzebowanie dla osób dorosłych oszacowano na 45 µg selenu na dobę. Zapotrzebowanie na selen wzrasta podczas ciąży. Więcej selenu potrzebują również kobiety karmiące piersią.

Do niedoboru selenu prowadzi przede wszystkim niedostateczna podaż tego pierwiastka w diecie. Jakie są tego konsekwencje?

Z badań wynika, że niedobór selenu może prowadzić do pogorszenia funkcjonowania układu immunologicznego i gorszej odporności, zaburzeń czynności niektórych neurotransmiterów (co powiązano m.in. z częstszym występowaniem depresji, lęku czy wrogości), zwiększonej zachorowalności na choroby tarczycy takie jak autoimmunologiczne zapalenie tarczycy i niedoczynność gruczołu tarczowego, a także zmniejszonej ruchliwości plemników. Do objawów niedoboru zalicza się również: zmęczenie, bóle mięśni, problemy z koncentracją, wypadanie włosów. 

Niedobory selenu wiąże się także z występowaniem takich chorób jak choroba Keshan (endemiczna kardiomiopatia) czy choroba Kaszina-Beka (choroba występująca endemicznie, w przebiegu której dochodzi do zniszczenia stawów). Niedostateczna ilość selenu, jak wskazują badacze, może również zwiększać ryzyko niektórych nowotworów, chorób neurodegeneracyjnych oraz choroby niedokrwiennej serca.

Obniżony poziom selenu obserwowano m.in. u chorych na AIDS, u osób z ostrym zapaleniem trzustki, z niewydolnością nerek, mukowiscydozą, reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS) oraz depresją.

Selen przyjmowany w nadmiarze jest toksyczny dla organizmu. Bezpośrednim skutkiem zatrucia tym pierwiastkiem, które może wynikać np. z przyjmowania zbyt dużej ilości suplementów, jest selenoza. Do typowych objawów selenozy zalicza się: biegunkę, mdłości, zmęczenie, bóle stawów, a także łamliwość paznokci. Inne objawy przewlekłego zatrucia selenem to: wypadanie włosów, depresja, nerwowość, niestabilność emocjonalna, wysypki skórne, czosnkowy oddech, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, a także nadmierne pocenie się. 

Z badań wynika, że większość objawów ustępowała niedługo po zakończeniu przyjmowania selenu, jednak niektóre utrzymywały się ponad miesiąc po odstawieniu suplementów.

Nadmierna suplementacja selenem może mieć także inne konsekwencje dla organizmu. Wskazuje się, że selen w nadmiarze może indukować stres oksydacyjny i może przyczyniać się do rozwoju cukrzycy typu 2.

Do produktów będących bogatym źródłem selenu należą:

• podroby (zwłaszcza nerki),
• mięso i jego przetwory (np. wieprzowina),
• ryby (np. łosoś świeży i wędzony),
• owoce morza,
• mleko i przetwory mleczne,
• jaja,
• pieczywo,
• kasza gryczana,
• orzechy brazylijskie, 
• kakao.

Selen znajdziemy także w czosnku, suchych nasionach roślin strączkowych, grzybach, a także np. w brokułach czy bananach.

Eksperci wymieniają też kilka czynników, które mogą dodatkowo zwiększyć przyswajalność selenu. Zalicza się do nich:

• białko (metionina),
• kilka witamin: witaminę A, witaminę C oraz witaminę E,
• inne związki o właściwościach przeciwutleniających.

Źródła:

Selen w organizmie człowieka - charakterystyka pierwiastka i potencjalne zastosowanie terapeutyczne, Barbara Klecha, Bożena Bukowska, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna XLIX, 2016, 4, str. 818-829.

Rola selenu w organizmie człowieka, Maciej Ratajczak, Małgorzata Gietka-Czernel, Postępy Nauk Medycznych 2016; XXIX(12): 929-933.

Normy Żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, 2020.

CZYTAJ TAKŻE: 

Ile witaminy D w organizmie to za mało? To wyraźny znak, że masz niedobór

Chronią serce, zapobiegają miażdżycy, są paliwem dla mózgu. Kiedy brać kwasy omega-3?

Podniesiony poziom kortyzolu odbija się na zdrowiu. Badanie zdemaskuje problem