Tak wykryjesz raka jamy ustnej. Wystarczą dwie minuty

Nowotwory jamy ustnej należą do szerokiej grupy nowotworów występujących w rejonie głowy i szyi. Zmiany nowotworowe mogą pojawić się w obrębie języka, dna jamy ustnej (to tkanki znajdujące się pod językiem), policzka, dziąsła górnego i dolnego, podniebienia miękkiego i twardego, a także w okolicy zatrzonowcowej. Rak jamy ustnej najczęściej rozwija się w obrębie ruchomej części języka i dna jamy ustnej, rzadziej dotyczy błony śluzowej policzka, a jeszcze rzadziej pozostałych lokalizacji.

Dwukrotnie częściej rak jamy ustnej wykrywany jest u mężczyzn, zwykle po 50. roku życia. Do czynników zwiększających ryzyko zachorowania zalicza się: palenie papierosów i stosowanie wszelkiego rodzaju tytoniu, nadużywanie alkoholu (ryzyko znacznie wzrasta, gdy palenie tytoniu idzie w parze z nadużywaniem alkoholu), zakażenie wirusem HPV (brodawczaka ludzkiego), nieodpowiednia higiena jamy ustnej, przewlekłe drażnienie śluzówek (np. źle dopasowanymi protezami), niedobory pokarmowe (przede wszystkim witamin A i E oraz żelaza), zmiany popromienne, stany przednowotworowe - w szczególności leukoplakia (rogowacenie białe) i erytroplakia (rogowacenie różowe), a także narażenie na niektóre związki chemiczne takie jak nikiel, krzem czy azbest.

Jak wskazuje Oral Health Foundation, każdego roku na świecie diagnozuje się ponad 640 tys. przypadków nowotworów jamy ustnej. W Polsce w ciągu roku tę diagnozę słyszy kilka tysięcy osób.

Objawy nowotworów jamy ustnej są mało specyficzne. Pierwsze symptomy mogą nie budzić żadnych podejrzeń. U chorych pojawiają się np. afty czy przykry zapach z ust. Ze względu na niejednoznaczne objawy występujące przede wszystkim w początkowym stadium choroby rak jamy ustnej diagnozowany jest niestety później niż wcześniej.

Co powinno wzbudzić nasz niepokój? Do wczesnych objawów raka jamy ustnej zalicza się:

• owrzodzenia, które goją się dłużej niż dwa/trzy tygodnie (bolesne lub niebolesne),
• czerwone lub białe zmiany w jamie ustnej lub na wargach,
• nietypowe guzki w jamie ustnej lub w okolicach żuchwy,
• uporczywą chrypkę.

To jednak nie wszystkie objawy, jakie występują w przebiegu raka jamy ustnej. Inne symptomy to:

• ból i dyskomfort podczas jedzenia,
• wrażenie, że coś tkwi w gardle,
• ograniczenie ruchomości języka,
• ból lub tkliwość w jakimkolwiek miejscu w jamie ustnej,
• obrzęk, zgrubienie,
• uczucie drętwienia wewnątrz jamy ustnej,
• niewyraźna mowa,
• długo utrzymujący się ból gardła,
• przykry zapach z ust,
• szczękościsk,
• ślinotok,
• rozchwianie zdrowych zębów,
• krwawienie z jamy ustnej,
• powiększenie węzłów chłonnych na szyi.

W przypadku nowotworów rejonu głowy i szyi zastosowanie znajduje zasada "jeden przez trzy", tzn. - jeżeli jeden z wymienionych objawów utrzymuje się dłużej niż trzy tygodnie, należy zgłosić się do specjalisty. Dużą rolę we wczesnym rozpoznawaniu raka jamy ustnej przypisuje się lekarzom stomatologom, którzy, ze względu na charakter wykonywanej pracy, mają możliwość wychwycenia wczesnych objawów.

Dentysta w naszej jamie ustnej jest oczywiście w stanie zobaczyć więcej niż my sami, ale domowa kontrola jamy ustnej, obok prawidłowej higieny jamy ustnej to podstawa profilaktyki. Jeśli rak jamy ustnej zostanie wcześnie zdiagnozowany, szanse na wyleczenie są duże.

"U chorych we wczesnym stadium zaawansowania odsetek wieloletnich wyleczeń waha się od 60 do 90 proc. W przypadkach bardziej zaawansowanych 5-letnie przeżycie całkowite wynosi od 20 do 50 proc. U chorych niekwalifikujących się do leczenia radykalnego rokowanie jest bardzo złe, a przeżycie 5-letnie nie przekracza 5 proc." - wskazują Monika Jankowska i Anna Starzyńska z Katedry i Kliniki Chirurgii Szczękowo-Twarzowej i Stomatologicznej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego w pracy "Nowotwory złośliwe jamy ustnej - charakterystyka, diagnostyka, postępowanie".

Samobadanie jamy ustnej warto przeprowadzać raz w miesiącu, po umyciu zębów. Zajmuje ono mniej niż dwie minuty, a może uratować życie. Potrzebujesz lustra i dobrego źródła światła - może to być światło dzienne lub jasna żarówka. Pamiętaj, by przed samobadaniem umyć ręce. 

Eksperci z Mouth Cancer Foundation polecają, by samobadanie zacząć od twarzy. Spójrz, czy nie pojawiły się na niej np. obrzęki. To samo dotyczy szyi - przyglądnij się, czy po obu stronach wygląda tak samo. Opuszkami palców sprawdź, czy nie wyczuwasz nietypowych zgrubień lub powiększonych węzłów chłonnych.

Następnie palcami odchyl górną, a potem dolną wargę. Obejrzyj śluzówki oraz dziąsła. Sprawdź je pod kątem jakichkolwiek owrzodzeń lub zmian koloru. Użyj kciuka i palca wskazującego, aby wybadać usta na zewnątrz, jak i wewnątrz, czy nie ma żadnych grudek, guzków lub zmian w fakturze.

Przejdź do wnętrza policzków. Poszukaj po obu stronach czerwonych lub białych plam (warto sięgnąć po latarkę). Możesz użyć palca i przesuwać nim po powierzchni, by wyczuć, czy nie ma zgrubień. Pomocny w zlokalizowaniu obolałych obszarów, owrzodzeń lub szorstkich plam może być także język. On jednak także wymaga sprawdzenia, z każdej strony. Wybadaj, czy na jego powierzchni nie pojawiły się zmiany w kolorze i strukturze, punkty wyróżniające się barwą, afty bądź guzki. Pamiętaj także o przestrzeni pod językiem. Rak jamy ustnej najczęściej ujawnia się właśnie w obrębie języka - zwykle w przedniej części, zazwyczaj na jego bocznej i dolnej powierzchni.

Oglądnij również powierzchnię podniebienia. Możesz wspomóc się palcem, by wyczuć jego strukturę. Jak w poprzednich przypadkach, sprawdź, czy kolor nie jest nienaturalny. 

Jeśli podczas samobadania cokolwiek cię zaniepokoiło, nie zwlekaj i udaj się do specjalisty. 

CZYTAJ TAKŻE: 

Nigdy nie pij herbaty w ten sposób. Zwiększa ryzyko groźnego nowotworu

Niepokojące objawy w jamie ustnej. Lepiej ich nie lekceważ

O czym świadczy wygląd naszego języka?