Cichy zabójca. Jak powstają i czym grożą blaszki miażdżycowe?
W naczyniach krwionośnych odkładają się już przed 30 rokiem życia i nie da się temu zapobiec. Przez lata mogą nie dawać żadnych objawów, co wcale nie oznacza, że nie są groźne. To właśnie gromadzenie się i rozrastanie blaszek miażdżycowych prowadzi do rozwoju miażdżycy, czyli choroby, która co roku zabija około 30 tys. Polaków pozostając tym samym trzecią najczęstszą przyczyną zgonów. Czym są i jak powstają blaszki miażdżycowe? Jakie choroby się z nimi wiążą? Odpowiadamy.
Blaszki miażdżycowe są zgromadzonymi w tętnicach złogami, które w większości składają się z cholesterolu i komórek zapalnych. W ich budowie można wyróżnić: warstwę powierzchowną i rdzeń blaszki - część będąca na zewnątrz stanowią włókna kolagenu i mięśni, natomiast rdzeń to przede wszystkim bezładne masy tłuszczu i substancje o właściwościach prozapalnych. Warto mieć na uwadze, że blaszki nie są zmianami o stałym charakterze, nieustannie podlegają przemianom metabolicznym, co sprzyja ich rozpadaniu się. Sam proces odkładania się blaszek miażdżycowych dotyczy wszystkich ludzi i rozpoczyna się już przed 30 rokiem życia, ale tylko u niektórych prowadzi do zwężenia, a nawet zamknięcia naczynia i związanych z tym poważnych konsekwencji zdrowotnych. Złogi odkładają się najpierw w aorcie brzusznej, z czasem również w tętnicach: wieńcowych, narządów wewnętrznych, szyjnych i kończyn dolnych.
Blaszka miażdżycowa nie jest pojęciem tożsamym z miażdżycą. Miażdżyca jest chorobą, której mechanizm polega na ogólnoustrojowym odkładaniu się blaszek. Żeby zrozumieć, jak dochodzi do jej rozwoju, warto wiedzieć jak właściwie powstają blaszki:
- Proces zapalny wywołany przez czynniki promiażdżycowe uszkadza śródbłonek tętnicy i powoduje wnikanie do naczynia komórek zapalnych oraz mięśni gładkich, które odkładają się pomiędzy warstwą wewnętrzną i środkową;
- Taki stan rzeczy pobudza komórki żerne do działania, w odpowiedzi zaczynają pochłaniać lipidy, a zwłaszcza cholesterol LDL, znany szerszemu gronu jako ,,zły cholesterol". W efekcie stają się komórkami piankowatymi;
- Złogi ulegają przemianom: komórki mięśniowe namnażają się, lipidy podlegają procesowi utleniania, a reszta składowych blaszki odkłada się w komórkach i poza nimi;
- Powstała blaszka miażdżycowa uwypukla się do światła naczynia i ogranicza przepływ krwi;
- Miejscowy proces zapalny wywołany przez komórki układu odpornościowego dodatkowo stymuluje odkładanie się cholesterolu, a co za tym idzie także wzrost blaszki. Komórki budujące blaszkę zaczynają obumierać w wyniku czego, tworzą się zwapnienia, jeśli zawartość wapnia w blaszkach przekroczy pewien poziom - pacjent zaczyna odczuwać objawy;
- Po kilku latach od rozpoczęcia odkładania się złogów może dojść do pęknięcia blaszki miażdżycowej i wydostania się jej zawartości do krwioobiegu.
Fragmenty blaszki miażdżycowej, które uległy oderwaniu, płynąc z prądem krwi, mogą doprowadzić do zaczopowania naczyń, szczególnie tych o niewielkim przekroju. Jednak zdecydowanie częściej dochodzi do zakrzepicy tzn. zupełnego zamknięcia naczynia. Dowiedziono, że u podłoża tego zjawiska leży aktywność płytek krwi, odpowiedzialnych za krzepnięcie. O ile w przypadku wycieku krwi powstawanie zakrzepu jest jak najbardziej pożądane, to gdy pęka blaszka miażdżycowa i nieustannie uwalnia swoją zawartość, stymulując tym samym proces krzepnięcia, może dojść do zablokowania przepływu krwi przez tworzącą się masę. Młode blaszki miażdżycowe charakteryzują się większą skłonnością do pękania niż te, które od dłuższego czasu są już w naczyniach, wszystko przez to, że zawierają niewiele tkanki włóknistej, a przez to ich ścianki są nietrwałe. Ten rodzaj blaszek nazywa się niestabilnymi i to właśnie one przeważnie odpowiadają za nagłe zdarzenia sercowo-naczyniowe, takie jak udar mózgu czy zawał serca.
Wbrew pozorom leczenie miażdżycy wcale nie polega na leczeniu blaszki miażdżycowej, a na zapobieganiu tworzeniu się kolejnych. Niezmiernie ważne jest także uzyskanie stabilizacji istniejących blaszek, aby nie doszło do groźnych powikłań choroby. W tym celu pacjent przyjmuje leki obniżające poziom cholesterolu LDL, zazwyczaj z grupy statyn. Co prawda istnieje operacyjna metoda walki ze skutkami miażdżycy. Jeżeli blaszka jest na tyle duża, że znacząco utrudnia przepływ krwi przez naczynie, specjalista podejmuje się jego poszerzenia, za pomocą balonika lub stentu i ustabilizowania blaszki.
Jak już zostało wspomniane, miażdżyca długo może pozostać nierozpoznana, ponieważ jeśli naczynie pozostaje drożne w 50 proc., objawy w zasadzie nie występują. Dopiero po przekroczeniu tej granicy przepływ krwi znacząco się zmniejsza, co przekłada się na niewystarczające dotlenienie i odżywienie komórek organizmu. Pacjenci zaczynają odczuwać bóle w klatce piersiowej, nogach, zwiększoną męczliwość i utratę koncentracji - w zależności od tego, która tętnica jest zajęta przez złogi. Zaawansowana miażdżyca, poza zakrzepicą i zatorami, może prowadzić do krwotoku do blaszki, sprzyjającego jej pękaniu lub patologicznego poszerzenia tętnicy i powstaniu tętniaka.
CZYTAJ TAKŻE:
Te objawy świadczą o zbliżającym się udarze mózgu
Dlaczego miażdżyca jest tak niebezpieczna?
Jaki poziom cholesterolu jest za wysoki? Tak odczytasz wyniki
