Udar a wylew. Różnice, objawy i pierwsza pomoc
Szacuje się, że w Polsce średnio co osiem minut ktoś doznaje udaru. Jest on trzecią przyczyną zgonów i niepełnosprawności u osób powyżej 40. roku życia, zaraz po chorobach serca i nowotworach. Jaka jest różnica między udarem a wylewem? Jak udzielić pierwszej pomocy poszkodowanemu? Odpowiadamy na wszystkie pytania.
Kiedy mówimy o udarze, a kiedy o wylewie krwi do mózgu? Zgodnie z nazewnictwem medycznym udar jest to szersze pojęcie, którego używa się w celu określenia w sposób ogólny zaburzeń czynności mózgu wywołanych przyczynami naczyniowymi. W zakres tego określenia wchodzi udar niedokrwienny i udar spowodowany krwawieniem wewnątrzczaszkowym (krwotok).
W praktyce jednak często określenia "udar" używa się, mówiąc o udarze niedokrwiennym, prawdopodobnie ze względu na to, że występuje najczęściej - stanowi aż 85 proc. wszystkich udarów. W jego przebiegu dochodzi do zamknięcia światła jednej z tętnic przez zakrzep i gwałtownego zmniejszenia dopływu krwi do mózgu. W efekcie obszar mózgu zaopatrywany przez tę tętnicę w tlen i składniki odżywcze jest niedotleniony i niedożywiony. W dalszych etapach może dojść do martwicy tkanki mózgowej.
Wylew jest to z kolei potoczne określenie udaru w wyniku krwawienia wewnątrzczaszkowego. Wyróżniamy tutaj krwotok śródmózgowy, w którym dochodzi do pęknięcia naczynia zaopatrującego w krew mózg, oraz krwotok podpajęczynówkowy, którego przyczyną jest zwykle pęknięcie tętniaka workowatego.
Istnieje wiele chorób i stanów, które zwiększają ryzyko pojawienia się udaru, zarówno niedokrwiennego, jak i krwotocznego. Należy tu wymienić nieleczone nadciśnienie tętnicze, miażdżycę, choroby serca i cukrzycę. Czynnikiem ryzyka są również zaburzenia krzepliwości krwi i zespół antyfosfolipidowy. Ponadto udar niedokrwienny występuje dwukrotnie częściej u osób palących papierosy. Dodatkowym czynnikiem sprzyjającym jest otyłość.
Czy na podstawie występujących objawów można odróżnić udar niedokrwienny od krwotoku śródmózgowego? Często jest to trudne zadanie, ponieważ symptomy obu schorzeń się pokrywają. Jednak w przypadku krwotoku objawy narastają bardzo gwałtownie ze względu na postępujący wzrost ciśnienia śródczaszkowego spowodowany wynaczyniającą się krwią. Mimo to, aby postawić ostateczną diagnozę, konieczne jest wykonanie dodatkowych badań obrazowych mózgu.
Do głównych objawów udaru niedokrwiennego należą: utrata przytomności i niedowład lub całkowite porażenie jednej połowy ciała. Dodatkowo mogą występować bóle głowy, zaburzenia mowy, zachowania, trudności w połykaniu i zaburzenia widzenia. Jeżeli udar dotyczy krążenia mózgowego tylnego, mogą pojawić się mniej oczywiste objawy takie jak zawroty głowy, problemy z chodzeniem, zaburzenia równowagi, nudności, wymioty, osłabienie słuchu i szumy uszne, a także zaburzenia wzroku, najczęściej w postaci podwójnego widzenia i mroczków przed oczami.
W przypadku wylewu krwi do mózgu, podobnie jak przy udarze niedokrwiennym, dominującymi objawami są niedowład połowiczy ciała i zaburzenia mowy. Oprócz tego mogą się pojawić zaburzenia równowagi czy podwójne widzenie. W przypadku zmian w pniu mózgu, który jest głównym ośrodkiem kontrolującym czynności wegetatywne, mogą się pojawić nagłe wahania tętna, ciśnienia tętniczego, zaburzenia rytmu oddechu i gwałtowne zmiany temperatury ciała. Zespół tych objawów nazywany jest "burzą wegetatywną" i może być niezwykle niebezpieczny dla pacjenta.
Jeżeli ktoś z twoich bliskich doznał udaru, rozpocznij udzielanie pomocy od sprawdzenia funkcji życiowych. Jeżeli poszkodowany jest przytomny i oddycha, ułóż go w pozycji leżącej z uniesionym tułowiem na wysokość około 30-40cm. W przypadku, kiedy chory jest nieprzytomny, ale oddycha, ułóż go w pozycji bezpiecznej i niezwłocznie wezwij zespół ratownictwa medycznego. Nie próbuj podawać poszkodowanemu żadnych leków, jedzenia lub picia.
W przypadku, kiedy chory jest nieprzytomny i nie oddycha, jak najszybciej rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową. Początkowo wykonaj 30 uciśnięć klatki piersiowej, a następnie dwa oddechy ratownicze. Sprawdź, czy podczas wydechu klatka piersiowa poszkodowanego unosi się - jeżeli nie, udrożnij drogi oddechowe poprzez delikatne wysunięcie żuchwy. Kontynuuj naprzemienne uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze, aż chory odzyska przytomność lub do momentu przyjazdu zespołu ratownictwa medycznego.
Karolina Tarnas
Czytaj również:
Co może oznaczać ból w klatce piersiowej? Osiem możliwych przyczyn
Udar mózgu szczególnie groźny na Podlasiu. Alarmujący raport NIK
