Jak trzymasz długopis czy ołówek? To mogą być sygnały choroby Alzheimera
Ocenia się, że ok. 80 proc. osób z chorobą Alzheimera nie ma postawionej diagnozy. Jak zwracają uwagę badacze - brakuje skutecznych narzędzi, które pozwoliłyby na wykrycie choroby we wczesnej fazie rozwoju. Ostatnio naukowcy przyglądali się testom rysunkowym, po które często sięga się na etapie diagnozowania demencji. Jak wskazują, choroba wpływa na sposób, w jaki rysujemy, a także, jak trzymamy np. ołówek. Zmiany można dostrzec już na bardzo wczesnym etapie zaburzeń.
Choroba Alzheimera jest najczęstszą postacią demencji. Na ogół ujawnia się po 65. roku życia. Jest to przewlekła, nieuleczalna, postępująca choroba zwyrodnieniowa mózgu, w przebiegu której dochodzi do nieodwracalnego niszczenia neuronów. Choroba wpływa na pamięć, zdolność myślenia i zachowanie, a objawy z czasem stają się na tyle poważne, że uniemożliwiają funkcjonowanie chorego w codziennym życiu.
Alzheimer rozwija się powoli i podstępnie. Naukowcy uważają, że choroba zaczyna się na wiele lat przed pojawieniem się objawów. Badania sugerują, że do zmian degeneracyjnych w mózgu zaczyna dochodzić nawet 10 lat przed wystąpieniem wyraźnych zaburzeń.
Istnieje kilka sygnałów ostrzegawczych, które mogą świadczyć o rozwijającej się chorobie Alzheimera. Jak się zauważa, są one jednak na tyle subtelne, że można je pomylić z naturalnymi problemami i zaburzeniami poznawczymi, które wynikają z procesu starzenia się. Umykają one chorym, otoczeniu, ale zdarza się, że również klinicystom.
Do wczesnych objawów choroby Alzheimera zalicza się:
- zaburzenia pamięci - zapominanie niedawno zdobytych informacji, ważnych dat lub wydarzeń, zadawanie w kółko tych samych pytań, coraz większa potrzeba polegania na pomocach pamięciowych (np. notatkach);
- trudności w planowaniu i rozwiązywaniu problemów;
- trudności w realizacji obowiązków domowych i zawodowych, trudności w zarządzaniu finansami, w wykonywaniu znanych zadań, np. problemy z dojazdem do znanego miejsca czy przygotowaniem listy zakupów;
- dezorientacja w czasie i przestrzeni - osoby cierpiące na chorobę Alzheimera mogą tracić poczucie czasu, mogą mieć trudności z poprawnym określeniem daty, pory roku, zaczynają się gubić w dotychczas znanym sobie otoczeniu, zapominają, jak dostali się w miejsce, w którym się znajdują;
- problemy ze zrozumieniem treści wizualnych i relacji przestrzennych - np. trudności w czytaniu;
- kłopoty z wysławianiem się i uczestniczeniem w rozmowie - zapominanie słów, niemożność podążania za rozmówcą, chorzy często nie wiedzą, co chcieli dalej powiedzieć;
- umieszczanie przedmiotów w nietypowych miejscach, a następnie niemożność ich odnalezienia;
- osłabienie osądu, problemy z oceną sytuacji i wartościowaniem - m.in. problemy z gospodarowaniem pieniędzmi (takie osoby stają się łatwym celem dla naciągaczy), zaprzestanie dbania o siebie i przestrzeń, w której na co dzień przebywają;
- wycofanie się z życia zawodowego, towarzyskiego - spadek aktywności, porzucanie zainteresowań;
- zmiany w usposobieniu, zachowaniu, zmiany nastroju - chorzy mogą stać się zdezorientowani, podejrzliwi, przygnębieni, przestraszeni lub niespokojni, łatwo wpadają w gniew.
Naukowcy zauważają, że ok. 80 proc. wszystkich przypadków demencji na świecie nie jest zdiagnozowanych. Znalezienie skutecznego narzędzia diagnostycznego ma kluczowe znaczenie dla wczesnego wykrycia choroby.
Poprzednie badania wykazały, że analiza sposobu rysowania może wskazywać na pogorszenie funkcji poznawczych, ale obecne testy ograniczają się do kilku niewielkich zadań i, jak podkreślają specjaliści, często są niedokładne. W większości przypadków wykorzystuje się tylko jedno tego typu zadanie bądź dwa. Badacze z Uniwersytetu Tsukuba w Japonii i IBM Research donoszą jednak, że mogą klasyfikować osoby bez problemów poznawczych, osoby z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi i osoby z chorobą Alzheimera ze znacznie większą dokładnością poprzez łączenie cech wyodrębnionych z pięciu różnych testów rysunkowych.
Każdy ze 144 uczestników badania musiał wykonać pięć zadań (powszechnie używanych w diagnostyce). Badani mieli za zadanie: napisać spontaniczne zdanie, odwzorować przecinające się pięciokąty, połączyć linią kolejne liczby, połączyć linią cyfry i litery, naprzemiennie, w odpowiednich sekwencjach (tj. 1-A-2-B-3-C... ) oraz narysować tarczę zegara, aby pokazać 10 minut po godzinie 10. Automatycznej analizie poddano różne cechy - m.in. sposób trzymania przyrządu do rysowania, nacisk stosowany przez badanego, szybkość rysowania czy częstotliwość pauz. Następnie naukowcy wykorzystali program komputerowy, aby sprawdzić, w jakim stopniu sposób rysowania może być wykorzystany do identyfikacji osób zdrowych, osób z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi i osób z chorobą Alzheimera.
- Byliśmy zaskoczeni, jak dobrze połączenie cech rysunkowych wyodrębnionych z wielu zadań działało, łącząc różne, uzupełniające się aspekty upośledzeń poznawczych - komentował prof. Tetsuaki Arai, starszy autor badania. Jak zauważył, dokładność wszystkich pięciu testów wyniosła ponad 75,2 proc., niemal o 10 proc. więcej niż w przypadku analizy każdego testu z osobna - wskazuje "Science Daily".
U osób o niższym indeksie poznawczym zaobserwowano większą zmienność szybkości rysowania i sposobu trzymania długopisu, a także częstsze zatrzymywanie się podczas rysowania. Różnice były większe między osobami z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi i chorobą Alzheimera niż między osobami zdrowymi i osobami z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi.
- Chociaż było to stosunkowo niewielkie badanie, wyniki są zachęcające - mówi prof. Arai. - Nasze wyniki torują drogę do lepszych testów przesiewowych pod kątem zaburzeń poznawczych - podkreśla.
CZYTAJ TAKŻE:
Długie drzemki mogą być wczesnym objawem choroby Alzheimera
Naukowcy: Szczepienie na grypę zmniejsza ryzyko rozwoju choroby Alzheimera
