Kiedy twarz jest jedną wielką niewiadomą. Prozopagnozja - syndrom Brada Pitta
W jednym z wywiadów Brad Pitt wyznał, że najprawdopodobniej cierpi na prozopagnozję - zaburzenie, za którego sprawą nie rozpoznaje twarzy osób, z którymi zetknął się w przeszłości. Aktor zdradził, że kiedy prosi o wskazówki, które pomogłyby mu ustalić, z kim ma do czynienia, spotyka się z zarzutami o egoizm i brak szacunku. Przed wyznaniem Pitta, a było to w 2013 roku, mało kto słyszał o prozopagnozji, a nie jest to wcale rzadki stan, tylko wielu nie zdaje sobie z niego sprawy. Oto co warto wiedzieć o ślepocie twarzy.
Prozopagnozja lub też agnozja twarzy czy ślepota twarzy to zaburzenie, które charakteryzuje się niemożnością rozpoznawania lub rozróżniania twarzy. Osoby cierpiące na prozopagnozję mogą mieć też problemy z oceną wieku, płci czy emocji danej osoby. Zdarza się, że nie rozpoznają własnej twarzy w lustrze lub na zdjęciach. Niektóre nie rozpoznają również przedmiotów, miejsc czy zwierząt. Śledzenie fabuły filmów bądź seriali może być dla nich niemal niemożliwe, gdyż mają trudności z identyfikacją postaci.
Rozróżnia się prozopagnozję rozwojową, inaczej - wrodzoną (występuje bez uszkodzenia mózgu) oraz prozopagnozję nabytą (rozwija się po uszkodzeniu mózgu, często po udarze lub urazie głowy, a także w wyniku chorób neurodegeneracyjnych). U większości stwierdza się pierwszy typ prozopagnozji. Szacuje się, że dotyczy on jednej na 50 osób. Przed XXI wiekiem uważano, że ślepoty twarzy doświadcza znikoma liczba osób.
Prozopagnozja wpływa na codzienne funkcjonowanie. Niektóre osoby unikają interakcji społecznych, doświadczają problemów w relacjach interpersonalnych, zgłaszają epizody depresji. W skrajnych przypadkach u osób z prozopagnozją rozwija się zespół lęku społecznego (fobia społeczna) charakteryzujący się lękiem i unikaniem sytuacji społecznych, które mogą powodować zakłopotanie.
Polecamy: Sposoby na lepszą pamięć
Jak już wspomnieliśmy wyżej, prozopagnozja może być wynikiem uszkodzenia mózgu. Uwaga badaczy skupia się na obszarze mózgu znanym jako zakręt wrzecionowaty. W takich przypadkach pacjenci dość szybko orientują się, że stracili zdolność rozpoznawania najbliższych czy osób, z którymi utrzymywali relacje. Ale jeśli do uszkodzenia mózgu doszło we wczesnym dzieciństwie, zanim dziecko w pełni rozwinęło zdolność rozpoznawania twarzy, może ono dorosnąć, nie zdając sobie sprawy, że nie potrafi rozpoznawać twarzy tak jak inni.
Badania sugerują, że u niektórych osób ślepota twarzy ma podłoże genetyczne i może występować rodzinnie. Niektórzy pacjenci zgłaszali bowiem, że u co najmniej jednego krewnego pierwszego stopnia (rodzeństwo, rodzice) również występowały trudności w rozpoznawaniu twarzy.
Prozopagnozja nie jest związana z problemami z pamięcią, utratą wzroku czy trudnościami w uczeniu się, ale czasami jest związana z innymi zaburzeniami rozwojowymi. To np. zaburzenia ze spektrum autyzmu, zespół Turnera (choroba genetyczna dotycząca tylko dziewczynek, która spowodowana jest brakiem lub niepełnym rozwojem chromosomu X) i zespół Williamsa (zespół wad genetycznych spowodowanych mutacją w obrębie chromosomu 7).
Każdemu z nas zdarza się nie rozpoznać znajomej twarzy lub pomylić kogoś nieznajomego z kimś, kogo znamy. W przypadku prozopagnozji nie zapomina się kilku twarzy od czasu do czasu - problem jest stały i nie znika.
Osoby z łagodną prozopagnozją mogą mieć trudności z rozróżnianiem lub identyfikowaniem twarzy osób, których nie znają za dobrze. Osoby z umiarkowaną lub ciężką ślepotą twarzy mogą mieć trudności z rozpoznawaniem twarzy osób, które widują regularnie, w tym twarzy członków rodziny, bliskich przyjaciół. Zdarza się, że osoba ze ślepotą twarzy może nie rozpoznawać siebie w lustrze.
Najbardziej typowe symptomy prozopagnozji to:
- trudności z rozpoznawaniem znajomych osób (osobiście lub na zdjęciach),
- unikanie poznawania nowych ludzi,
- trudności w zapamiętywaniu nowo poznanych ludzi,
- nieumiejętność opisania twarzy,
- ustalanie tożsamości poprzez zadawanie osobistych pytań lub skupianie się na cechach charakterystycznych (np. ubraniach, fryzurze),
- niewitanie się ze spotkanymi osobami po imieniu,
- wrażenie zamętu dotyczące wątków fabularnych w filmach lub innych produkcjach z wieloma postaciami,
- uczucie dezorientacji w zatłoczonych miejscach.
Nie ma swoistego leczenia prozopagnozji. Specjaliści koncentrują się na znalezieniu mechanizmów, które mogłyby pomóc pacjentom w lepszej identyfikacji osób. Chorzy wykorzystują inne wskazówki wizualne, jak i werbalne. Radzą sobie np. poprzez rozpoznawanie głosu, ubioru, biżuterii czy sposobu chodzenia. Problem w tym, że strategie kompensacyjne oparte na sygnałach kontekstowych nie zawsze działają. Tak dzieje się np. w sytuacji, gdy osoba z prozopagnozją spotyka kogoś, kogo zna, w nieoczekiwanym miejscu, czy też wtedy, gdy ktoś zmienił swój wygląd.
Pacjenci, którzy odczuwają lęk społeczny lub wykazują objawy depresji z powodu opisywanego zaburzenia, powinni skonsultować się z psychoterapeutą.
CZYTAJ TAKŻE:
Krzyżówka lub książka. Tak opóźnisz rozwój poważnej choroby
