Spis treści:
- Czym jest dopamina?
- Jak działa dopamina?
- Dopamina a choroby
- Czy od dopaminy można się uzależnić?
- Głód dopaminowy - objawy
- Dopaminowy detoks
Czym jest dopamina?
Dopamina zalicza się do neuroprzekaźników, czyli substancji przenoszących sygnały pomiędzy komórkami układu nerwowego (neuronami), a także pomiędzy nimi a mięśniami lub gruczołami. Neuroprzekaźniki można podzielić na pobudzające i hamujące - dopamina należy do pierwszego rodzaju i zarządza zachowaniami popędowo-emocjonalnymi.
Jak działa dopamina?
Opisywany neuroprzekaźnik jest fundamentalnym elementem systemu nagrody w mózgu. Gdy coś nas zaskakuje pozytywnie lub robimy coś nowego, co sprawia nam przyjemność, poziom dopaminy wzrasta, co z kolei przekłada się na to, że zaczynamy kojarzyć dane doświadczenie z dobrymi emocjami. W efekcie dążymy do powtórzenia takiego doświadczenia, co jest potrzebne do nauki nowych rzeczy i kształtowania określonych nawyków.
Dodatkowo układ dopaminergiczny reguluje także: funkcje motoryczne i poznawcze, które warunkują nabywanie i utrwalanie informacji o otaczającej rzeczywistości oraz organizowanie ich w spójny system wiedzy. Należą do nich:
- spostrzeganie zmysłowe;
- orientacja;
- uwaga;
- pamięć;
- myślenie;
- planowanie i rozwiązywanie problemów.
Dopamina a choroby
Dysregulacje poziomu dopaminy w mózgu są przyczyną wielu poważnych chorób z zakresu psychiatrii. Neurotransmiter odrywa kluczową rolę m.in. w psychozach, chorobie Parkinsona i ADHD. Za odkrycie, że zaburzenia w przekaźnictwie dopaminergicznym mają niezwykle istotne znaczenie w schizofrenii, Arvid Carlsson, Paul Greengard i Eric Kandell otrzymali w 2000 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny.
Z kolei obniżony poziom dopaminy może powodować anhedonie, czyli niemożność odczuwania radości życia - tak typową dla pacjentów zmagających się z depresją.
Zaburzenia poziomu dopaminy mogą skutkować również:
- częstszym występowaniem lęku, depresji i utraty pamięci u osób cierpiących na chorobę Parkinsona;
- roblemami z zasypianiem;
- chwiejnością emocjonalną;
- zwiększonym poczuciem łaknienia;
- problemami z pamięcią i koncentracją;
- obniżoną tolerancją stresu.
Zobacz również:
Czy od dopaminy można się uzależnić?
Teoretycznie nie można uzależnić się od samej dopaminy, ponieważ jest to substancja naturalnie produkowana przez nasz organizm. Jednak można uzależnić się od czynności, które powodują gwałtowny wzrost poziomu dopaminy w mózgu. Żeby wywołać uczucie euforii, niektórzy zażywają narkotyki, piją alkohol, uprawiają hazard lub godzinami grają na komputerze, rezygnując z innych sfer życia.
Najlepszym sposobem na unikanie uzależnienia jest dbanie o zrównoważony styl życia. Regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta, dbanie o relacje z bliskimi i unikanie stresu to kluczowe elementy, które pomagają utrzymać zdrowy poziom dopaminy w mózgu.
Głód dopaminowy - objawy
Z czasem mózg zaczyna się przyzwyczajać do wysokich poziomów dopaminy, co sprawia, że potrzebujemy coraz większej dawki substancji lub coraz intensywniejszych bodźców, aby poczuć ten sam efekt. To właśnie ten mechanizm leży u podstaw uzależnień. W wyniku nawykowego przyjmowania substancji uzależniających liczba receptorów dopaminy w mózgu zmniejsza się, co w konsekwencji redukuje zainteresowanie czynnościami, które nie są już nawykowo wzmacniane przez nagrody. Jeśli ktoś zauważa problem, np. przestaje czerpać radość ze spotkań z bliskimi, spaceru czy czytania książki, powinno się zatroszczyć o powrót do normy.
Dopaminowy detoks
Żeby powstrzymać głód dopaminowy, można zastosować detoks, który polega na ograniczeniu dostępu do stymulujących czynników, wszystko po to, żeby przywrócić równowagę w układzie nagrody.
Może to oznaczać np. rezygnację: z picia alkoholu, korzystania z mediów społecznościowych, gier wideo, telewizji, czy nawet zmniejszenie spożycia jedzenia, które sprawia przyjemność. Dzięki temu codzienne czynności ponownie stają się bardziej satysfakcjonujące i przyjemne. Chociaż koncepcja głodu dopaminowego zyskała popularność, warto pamiętać, że nie jest to w pełni naukowo udowodniona metoda. Niemniej kontrolowanie własnych nawyków i odpowiednie zarządzanie czasem z pewnością uczy samodyscypliny i przynosi dużo dobrego.
Źródła:
Wise RA, Robble MA. Dopamine and Addiction. Annu Rev Psychol. 2020
Klein MO, Battagello DS, Cardoso AR, Dopamine: Functions, Signaling, and Association with Neurological Diseases. Cell Mol Neurobiol. 2019
Wise RA, Jordan CJ. Dopamine, behavior, and addiction. J Biomed Sci. 2021
CZYTAJ TAKŻE:
Spanie nawet przy niewielkim świetle szkodzi zdrowiu
Negatywne emocje sprawiają, że szybciej się starzejemy
Alzheimer to cukrzyca typu trzeciego. Styl życia ma wpływ na mózg
ADHD u dorosłych potrafi się ukrywać. Te objawy zdradzają zaburzenie
