Odma opłucnowa. Poznasz ją po dusznościach i bladej cerze
Odmą opłucnową nazywamy obecność powietrza w jamie opłucnowej, czyli surowiczej błonie obejmującej płuca. Odma opłucnowa może być spowodowana uszkodzeniem klatki piersiowej - zwykle objawia się dusznościami, wzmożoną potliwością i bladością powłok skórnych. Odma opłucnowa może wystąpić w każdym wieku, cztery razy częściej dotyczy mężczyzn niż kobiet. W większości przypadków odma ma charakter samoistny. Jakie przyczyny ma odma opłucnowa? Jakie objawy powoduje i jak można ją leczyć?
Warto zaznaczyć, że opłucna dzieli się na opłucną trzewną i ścienną. Ta pierwsza pokrywa powierzchnię zewnętrzną płuca, z kolei opłucna ścienna wyścieła klatkę piersiową od środka. Pomiędzy nimi w warunkach fizjologicznych znajduje się pewna ilość płynu, która ma na celu zmniejszyć tarcie w trakcie unoszenia się i opadania klatki piersiowej. Uszkodzenie opłucnej skutkuje wdarciem się powietrza do wnętrza jamy, co powoduje zwiększenie ciśnienia napierającego na płuco, a to uniemożliwia jego właściwe rozprężanie, a tym samym prawidłowe funkcjonowanie.
Odma może wystąpić samoistnie, albo być skutkiem urazu (dźgnięcia ostrym narzędziem, wypadku), ewentualnie pojawia się jako powikłanie zabiegów medycznych np. biopsji przeprowadzonej w trakcie bronchoskopii.
Odma opłucnowa o niewielkich rozmiarach może pozostać niezauważona, ponieważ nie daje istotnych objawów. Jeżeli już jednak u pacjentów występują objawy, najczęściej są to:
- przyspieszenie pracy serca;
- narastająca duszność;
- bladość skóry;
- zwiększona potliwość;
- uciskający ból w klatce piersiowej
- zasinienie twarzy i szyi;
- omdlenie;
- spłycony i przyspieszony oddech.
Istnieją różne kryteria, według których można sklasyfikować różne typy odmy opłucnowej. Ze względu na mechanizm powstawania, wyróżnia się:
- odmę zamkniętą - powietrze dostaje do jamy opłucnowej i zwykle samo się wchłania. Zazwyczaj jest spowodowana pękaniem pęcherzyków powietrza;
- odmę otwartą - powietrze wchodzi do klatki piersiowej w wyniku przerwania ciągłości powłok. Ten rodzaj odmy jest wyjątkowo niebezpieczny
- odmę wentylową - pojawia się w efekcie urazu albo postrzału, za każdym wdechem wprowadzana jest coraz większa ilość powietrza. Pierwsza pomoc przy odmie tego typu polega na szczelnym owinięciu otworu w klatce.
Podział odmy ze względu na mechanizm jej powstawania, obejmuje:
- odmę samoistną - dotyczy głównie palaczy, u których powstają ogniska rozedmowe w płucach;
- odmę jatrogenną - spowodowana jest zabiegami medycznymi;
- odmę pourazową - jest konsekwencją urazu klatki piersiowej.
Odmy dzieli się także ze względu na wielkość. O małej odmie mówi się, gdy odległość między opłucną, a ścianą klatki piersiowej wynosi nie więcej niż 2 cm. Przy dużej odmie opłucnowej ta odległość wynosi ponad 2 cm.
Jeżeli stan pacjenta na to pozwala, lekarz przeprowadza z nim wywiad, bardzo ważna jest ogólna ocena stanu chorego. Jeżeli rozpoznanie nie jest oczywiste, wykonywane są zwykle badania obrazowe mające na celu potwierdzenie diagnozy. USG znajduje zastosowanie w nagłych przypadkach, ponieważ jest to szeroko dostępne badanie, które można szybko wykonać. Poza USG, przydatnymi badaniami obrazowymi, są: RTG i tomografia komputerowa. Gazometria krwi tętniczej pozwala sprawdzić ile tlenu i dwutlenku węgla znajduje się we krwi. EKG wykonuje się po to, żeby sprawdzić, czy nie występują zaburzenia przewodnictwa mięśnia sercowego.
Niewielka odma opłucnowa nie wymaga leczenia. Najczęściej stosowaną metodą leczenia odmy opłucnowej jest drenaż opłucnej, polegający na wprowadzeniu rurki przez ścianę klatki piersiowej wprost do opłucnej. Rurka połączona jest z układem ssącym, umożliwia odessanie powietrza zalegającego w jamie opłucnej. Dren pozostawia się w ciele pacjenta przez kilka dni.
