Ból gardła to nie tylko angina. Tak odróżnisz ból bakteryjny od wirusowego

Wiele osób utożsamia ból gardła z infekcją bakteryjną, czyli anginą. Jest to jednak błąd, bo angina jest przyczyną zaledwie 10 proc. wszystkich stanów zapalnych gardła. Pozostałe 90 proc. jest wywoływane głównie przez wirusy, odpowiedzialne za znaczną większość infekcji sezonowych przebiegających z bólem gardła, kaszlem i katarem. 

Ból gardła może być również efektem m.in.:

• palenia papierosów lub przebywania w jednym pokoju z osobą palącą (tzw. palenie bierne);
• oddychania zbyt suchym powietrzem;
• zanieczyszczenia powietrza;
• przeciążenia głosu i podrażnienia strun głosowych, najczęściej u osób pracujących głosem (np. sprzedawców, aktorów, lektorów, śpiewaków);
• refluksu żołądkowo-przełykowego;
• ekspozycji na zimne powietrze.

Wirusowe zapalenie gardła od bakteryjnego niekiedy trudno jest odróżnić bez wykonania dodatkowych testów. Istnieje jednak kilka charakterystycznych cech, które pozwalają różnicować te przyczyny między sobą.

Wiek pacjenta

Jednym z czynników, który może pomóc w określeniu, czy ból gardła ma etiologię wirusową, czy bakteryjną, jest wiek pacjenta. Angina, czyli zapalenie bakteryjne gardła i migdałków podniebiennych, rozwija się najczęściej u dzieci i młodzieży do 14. roku życia. Z kolei u osób dorosłych występuje znacznie rzadziej. Oczywiście nie zawsze jest to regułą, w szczególności u osób z cukrzycą bądź immunosupresją. Są one bardziej niż osoby zdrowe narażone na infekcje bakteryjne.

Temperatura ciała

Ważnym czynnikiem, który może być użyty do różnicowania między bakteryjnym a wirusowym zapaleniem gardła, jest temperatura ciała. W przypadku infekcji wirusowych temperatura zazwyczaj oscyluje w granicach normy, natomiast jeśli wzrasta, to rzadko przekracza 38 st. Celsjusza.

Natomiast dla infekcji bakteryjnych charakterystyczna jest wysoka gorączka, przekraczająca 38, a nierzadko nawet 39 st. Jest to pewnego rodzaju przybliżenie, ponieważ u małych dzieci lub w przebiegu mononukleozy gorączka również może być wysoka mimo etiologii wirusowej. Mimo to doświadczony lekarz będzie w stanie wyciągnąć właściwe wnioski.

Obecność lub brak kaszlu

Kaszel to objaw, który zazwyczaj pojawia się w przebiegu infekcji wirusowych, natomiast rzadko jest obecny w zakażeniach bakteryjnych. Jest on reakcją dróg oddechowych na ich podrażnienie spowodowane stanem zapalnym. Jeśli bólowi gardła towarzyszy kaszel, to przy obecności innych czynników najbardziej wskazuje to na etiologię wirusową. Brak kaszlu jest typowy dla zapalenia bakteryjnego.

Obrzęk i czopy na migdałkach podniebiennych

Migdałki podniebienne mogą powiększyć się zarówno w przebiegu infekcji o etiologii wirusowej, jak i bakteryjnej. Objaw ten obserwuje się jednak zdecydowanie częściej w przypadku bakteryjnego zapalenia gardła, tzn. anginy. Oprócz powiększenia migdałków w przebiegu anginy zaobserwować można białe, ropne czopy na migdałkach, nierzadko o nieprzyjemnym zapachu.

Powiększenie węzłów chłonnych szyjnych

Powiększone węzły chłonne występują najczęściej w przebiegu bakteryjnej infekcji gardła. Wyjątkiem jest jednak mononukleoza, dla której charakterystyczne jest uogólnione powiększenie węzłów chłonnych. W przypadku podejrzenia anginy bardzo ważna jest więc diagnostyka różnicowa w kierunku tej jednostki chorobowej.

Lekarze, do różnicowania etiologii bólu gardła, posługują się niekiedy skalą Centora. W tej skali pacjent może dostać po jednym punkcie za obecność następujących cech:

• temperatura ciała >38 st. Celsjusza,
• brak kaszlu,
• powiększenie szyjnych węzłów chłonnych,
• wysięk ropny i powiększenie migdałków,
• wiek 3-14 lat.

Osoby między 15. a 44. rokiem życia nie otrzymują punktu za wiek, natomiast powyżej 45. roku życia punkt jest odejmowany. Wynik czterech punktów wskazuje na wysokie ryzyko anginy, i przy nasilonych objawach upoważnia lekarza do włączenia antybiotyku bez dodatkowych badań. Jeśli punktacja znajduje się w przedziale 2-3, oznacza to, że wynik jest niejednoznaczny i do postawienia rozpoznania potrzebne jest wykonanie szybkiego testu na obecność antygenów bakteryjnych lub posiewu moczu. Jeden punkt lub mniej wyklucza etiologię bakteryjną, a diagnostyka w tym kierunku jest zbędna.

Sposób leczenia bólu gardła zależy w dużej mierze od jego przyczyny. W przypadku infekcji wirusowych zaleca się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, a także przyjmowanie dużych ilości płynu i odpoczynek. W przebiegu anginy, ze względu na etiologię bakteryjną, stosuje się antybiotykoterapię. Objawy mogą pomóc złagodzić również m.in. przeciwbólowe pastylki do ssania.

Źródła:

A. Szczeklik, P. Gajewski. Interna Szczeklika 2023.

CZYTAJ TAKŻE: 

Sposób, w jaki kaszlesz, zdradza, na co chorujesz. Zwróć uwagę na ten szczegół

Przypomina infekcję lub ból gardła. Trzy czynniki zwiększają ryzyko raka krtani

Rozpuść w wodzie i płucz usta oraz gardło. Przykre objawy znikną bez leków