Sen a ryzyko demencji. Najnowsze badania pokazują, dlaczego nocny odpoczynek to inwestycja w zdrowy mózg
Zdrowy sen od lat uznaje się za jeden z filarów dobrego samopoczucia i kondycji organizmu. Coraz więcej badań dowodzi jednak, że jego jakość może mieć także kluczowe znaczenie dla ochrony mózgu przed chorobami neurodegeneracyjnymi, w tym demencją. Naukowcy wskazują, że sen pełni znacznie bardziej złożoną rolę, niż mogłoby się wydawać, a niewyspanie może nie tylko pogarszać nastrój, ale również zwiększać ryzyko otępienia.
Podczas snu organizm wchodzi w tryb intensywnej regeneracji. Odnawiają się komórki, wzmacnia układ odpornościowy, a mózg porządkuje informacje z całego dnia, utrwalając wspomnienia i usuwając zbędne dane. Właśnie w tym czasie aktywuje się tzw. układ glimfatyczny, który oczyszcza mózg z toksyn i produktów przemiany materii. To naturalny mechanizm ochrony przed stanami zapalnymi i procesami prowadzącymi do uszkodzeń neuronów.
Brak snu lub jego niska jakość wpływa na wiele aspektów zdrowia - od zaburzeń koncentracji, przez osłabienie pamięci, po zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Nowe badania dodają do tej listy także demencję, która dotyka coraz większą liczbę osób na całym świecie.
Jednym z terminów, które pojawiają się w kontekście wczesnego wykrywania ryzyka otępienia, jest zespół MCR (motoric cognitive risk syndrome). To połączenie pogorszenia funkcji poznawczych z problemami w poruszaniu się, na przykład spowolnionym chodem. Choć MCR nie jest jeszcze demencją, może ją zwiastować.
Badania przeprowadzone wśród osób powyżej 65. roku życia wykazały, że nadmierna senność w ciągu dnia jest istotnie powiązana z większym prawdopodobieństwem wystąpienia tego zespołu. Osoby, które regularnie odczuwały silną potrzebę drzemki lub zasypiały w nieodpowiednich momentach, były znacznie częściej diagnozowane jako obarczone ryzykiem MCR niż te, które nie miały problemów z sennością.
Analizy naukowe wskazują, że problemy ze snem, takie jak bezsenność, bezdech senny czy zaburzenia rytmu dobowego, mogą zwiększać ryzyko rozwoju otępienia. W czasie snu mózg pozbywa się białek, które w nadmiarze mogą prowadzić do tworzenia złogów związanych z chorobą Alzheimera. Jeśli proces oczyszczania jest zakłócony, ryzyko gromadzenia się tych substancji rośnie.
Nie chodzi jednak wyłącznie o liczbę godzin przesypianych w nocy, ale o ich regularność i jakość. Nawet jeśli śpimy długo, przerywany lub płytki sen może nie zapewniać odpowiedniej regeneracji mózgu.
Demencja jest chorobą wieloczynnikową, a sen to tylko jeden z elementów profilaktyki. Eksperci podkreślają, że równie istotne jest dbanie o prawidłowe ciśnienie krwi, unikanie cukrzycy lub jej skuteczne leczenie, regularna aktywność fizyczna i utrzymywanie zdrowej masy ciała. Ochronny wpływ może mieć również rezygnacja z palenia tytoniu, ograniczenie alkoholu i dbanie o słuch, ponieważ utrata słuchu jest powiązana z szybszym pogorszeniem funkcji poznawczych.
Sen w tym zestawieniu zajmuje jednak wyjątkowe miejsce. Jest nie tylko regeneracją dla ciała, ale również procesem umożliwiającym prawidłowe funkcjonowanie mózgu na co dzień. Wpływa na zdolność zapamiętywania, uczenia się, przetwarzania informacji i podejmowania decyzji.
Kwestia drzemek budzi wśród specjalistów mieszane opinie. Krótkie, kontrolowane drzemki mogą wspierać czujność i poprawiać koncentrację, jednak w przypadku osób starszych, które mają trudności z nocnym snem, mogą one zaburzać rytm dobowy. Jeśli popołudniowa drzemka powoduje problemy z zaśnięciem wieczorem, lepiej jej unikać i postawić na pełny, nieprzerwany sen w nocy.
Dbanie o higienę snu to klucz do utrzymania mózgu w dobrej formie. Obejmuje to stałe godziny zasypiania i wstawania, unikanie ciężkich posiłków i kofeiny przed snem, rezygnację z alkoholu oraz ograniczenie ekspozycji na ekrany urządzeń elektronicznych wieczorem. Ważne jest także stworzenie odpowiednich warunków w sypialni - właściwej temperatury, zaciemnienia i ciszy.
Regularna aktywność fizyczna, najlepiej w ciągu dnia, wspiera zdrowy sen, a kontakt ze światłem dziennym pomaga regulować naturalny rytm okołodobowy. Jeśli mimo wprowadzenia zmian problem z bezsennością utrzymuje się, warto skonsultować się z lekarzem, który może pomóc ustalić przyczynę trudności ze snem.
Choć wielu osobom sen wydaje się zwykłą codzienną czynnością, w rzeczywistości to fundament zdrowia, który może decydować o jakości życia w późniejszych latach. Najnowsze badania jednoznacznie pokazują, że dbając o regularny i spokojny sen, dbamy nie tylko o dobre samopoczucie na co dzień, ale również o ochronę mózgu przed procesami, które mogą prowadzić do otępienia.
Świadomość roli snu i wprowadzanie zdrowych nawyków już dziś może być jedną z najprostszych i najskuteczniejszych inwestycji w długotrwałe zdrowie psychiczne.
Źródła:
https://www.harvardpilgrim.org/hapiguide/understanding-the-connection-between-sleep-and-dementia
https://medicine.washu.edu/news/circadian-rhythms-disrupted-patients-preclinical-alzheimers
https://www.brightfocus.org/news/whats-connection-between-daytime-napping-and-alzheimers
CZYTAJ TEŻ:
Co oznacza mokra poduszka po nocy? Zbadaj poziom witaminy D, tarczycę i trzustkę
Tyle zarwanych nocy wystarczy, żeby twoje serce zaczęło się buntować. Mniej niż myślisz
Zmęczenie nie odpuszcza? Być może brakuje ci tego jednego minerału
