Bóle brzucha i stresowe wizyty w toalecie? To może być IBS

Zespół jelita drażliwego (z ang. IBS - Irritable Bowel Syndrome) to choroba jelita cienkiego i grubego o charakterze przewlekłym, którą zalicza się do zaburzeń interakcji jelitowo-mózgowych. Szacuje się, że około 11 proc. populacji na świecie zmaga się z tym problemem, a zachorowalność dwukrotnie częściej dotyczy płci żeńskiej. Dolegliwości charakteryzujące ten zespół, to ból brzucha i zaburzenia wypróżniania, które nie powstają w wyniku zmian organicznych czy biochemicznych. To znaczy, że nie są skutkiem zakażeń, zapaleń ani innych patologii, które mogą być wykryte na podstawie badań diagnostycznych jelit.

Dokładne przyczyny zespołu jelita drażliwego są wciąż nieznane, jednak podejrzewa się, że na jego rozwój wpływają różne czynniki. Zalicza się do nich:

• zaburzenia regulacji osi mózg-jelito;
• wzmożone reagowanie na stres;
• dysbiozę mikrobioty, czyli zaburzenia flory bakteryjnej w jelicie;
• zaburzenia perystaltyki i czynności wydzielnicze jelit.

Objawy zespołu jelita drażliwego pojawiają się przed 35 rokiem życia u około połowy pacjentów. Choroba ma charakter przewlekły i nawracający, co znaczy, że dolegliwości ustępują na jakiś czas, po czym pojawiają się ponownie. Dominującym objawem tego zespołu jest ból brzucha, który umiejscawia się najczęściej w podbrzuszu lub w dole brzucha po lewej stronie. Pacjenci opisują ból jako ostry, kurczowy, ale niewybudzający w nocy. Charakterystyczne dla IBS są również zaburzenia rytmu i konsystencji wypróżnień i w zależności od wyglądu stolca, wyróżnia się 3 postacie zespołu jelita drażliwego:

• z dominującą biegunką - wodniste lub półpłynne stolce występują częściej niż 3 razy w ciągu doby, szczególnie po posiłkach i w sytuacjach stresowych;
• z dominującymi zaparciami - stolec oddawany jest 2 razy w tygodniu lub mniej, pacjenci zgłaszają uczucie niepełnego wypróżnienia;
• postać mieszana - naprzemiennie występują biegunki i zaparcia. 
  

Do innych objawów, które zgłaszają pacjenci z IBS, należą:

• wzdęcia;
• obecność śluzu w stolcu;
• zaburzenia psychiczne, takie jak stany depresyjne, lękowe;
• zaburzenia miesiączkowania;
• zwiększona częstotliwość oddawania moczu.

Nie tylko zespół jelita drażliwego może manifestować się powyższymi objawami, dlatego każde niepokojące dolegliwości należy skonsultować z lekarzem.

Stres jest istotnym czynnikiem w rozwoju zespołu jelita drażliwego, co potwierdza coraz więcej badań klinicznych. Dowody pokazują, że stres ma wyraźny wpływ na wrażliwość, motorykę, wydzielanie i przepuszczalność jelit, a zmiany, jakie zachodzą w organizmie pod wpływem stresu, działają na oś jelito-mózg oraz mikroflora-jelito-mózg, co powoduje nasilenie objawów IBS. Z tego powodu leczenie tego zespołu w dużej mierze powinno skupiać się na minimalizowaniu sytuacji stresowych, psychoterapii oraz przyjmowaniu leków psychotropowych.

Już 90 lat temu po raz pierwszy pojawiły się sugestie o powiązaniu zdrowia skóry z układem pokarmowym. Związek ten wciąż nie jest jasny, jednak rośnie liczba badań, mających na celu udowodnienie istnienia osi mózg-jelito-skóra. Specjaliści w szczególności skupiają się na zespole jelita drażliwego i jego roli w rozwoju schorzeń skórnych. Za najbardziej prawdopodobną uznaje się koncepcję, że zarówno pokrzywka, jak i atopowe zapalenie skóry związane są w największym stopniu z IBS, ze względu na podobieństwo patomechanizmów powstawania tych schorzeń. 

Według analizy ponad 30 tysięcy historii medycznych w Wielkiej Brytanii, pacjenci z chorobami skórnymi mieli znacznie większe predyspozycje wystąpienia zespołu jelita drażliwego niż zdrowi pacjenci. Badania sugerują, że wzrost poziomu określonych przeciwciał, immunoglobuliny E oraz komórek tucznych, uwalniających histaminę mają wpływ na rozwój, częstość i nasilenie IBS.

Objawy typowe dla zespołu jelita drażliwego mogą być często mylone z innymi chorobami jelit, dlatego warto wiedzieć, jakie symptomy nie dotyczą omawianego schorzenia, aby łatwiej było je wykluczyć. U pacjentów z IBS nie obserwuje się obecności krwi w stolcu ani utraty wagi, co jest bardzo często pierwszym niepokojącym objawem innych stanów patologicznych, np. wrzodziejącego zapalenia jelita grubego czy choroby Leśniowskiego-Crohna. 

Zespół jelita drażliwego od infekcyjnych chorób jelit można natomiast odróżnić na podstawie braku towarzyszącej gorączki, dreszczy czy wymiotów. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów zawsze należy zgłosić się do lekarza, który przeprowadzi niezbędne badania i postawi odpowiednią diagnozę.

Źródła:

Szczeklik A., Gajewski P., Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2023
Gałęcka M., Zespół jelita nadwrażliwego, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, wyd. 1, Warszawa 2020.

CZYTAJ TAKŻE: 

Tak objawia się choroba trzustki lub celiakia. Zauważysz w toalecie

Prawie pół miliona Polaków nie toleruje glutenu. Zasady diety w celiakii

Dieta wrzodowa. Odstaw kawę, zrezygnuj ze smażonego, zasmakuj w "chudym"