Sinice zmorą Bałtyku. Dlaczego są niebezpieczne dla człowieka?

Sinice należą do bakterii (początkowo zaliczano je do roślin z powodu zdolności do fotosyntezy). Inne nazwy przypisywane sinicom to: cyjanobakterie, cyjanofity, cyjanoprokariota. To jedne z najstarszych organizmów na ziemi! Występują zarówno w wodzie - w wodach słonych, jak i śródlądowych (nawet w gorących źródłach; mogą się unosić w toni wodnej lub znajdować się na dnie), a także w glebie, na skałach, korze drzew czy lodowcach.

Sinice są ważnym składnikiem ekosystemów wód naturalnych, ale problem pojawia się, gdy ich ilość wzrasta. Wpływa na to kilka czynników, a mianowicie: temperatura wody powyżej 16-20 st. (do zakwitu czasem dochodzi też przy niższych temperaturach), dostępność soli biogenicznych (głównie fosforanów, ale też azotanów), słaby wiatr, niewielkie mieszanie kolumny wody oraz brak opadów. 

WWF Polska zwraca uwagę przede wszystkim na drugi czynnik. "Polska jest jednym z największych dostarczycieli azotanów i fosforanów w zlewisku Bałtyku. Prawie 24 proc. związków azotu i 44 proc. związków fosforu dostaje się do morza właśnie z naszego kraju" - alarmuje organizacja. Aż połowa substancji biogennych pochodzi z rolnictwa. Zjawisko przeżyźnienia zbiorników wodnych to eutrofizacja. Przebieg tego procesu ukazuje poniższe wideo. 

Kolor, jaki przybierze woda pod wpływem sinic, zależy od ich gatunku, intensywności światła oraz wieku zakwitu. Sinice kojarzą nam się głównie z odcieniem zielonym wody (w okresie zakwitu sinic przypomina ona zieloną zupę, galaretkę czy rozlaną farbę w tym kolorze), ale zabarwienie kożuchów sinicowych może być też: niebiesko-zielone, szaro-zielone, zielonkawo-brązowe, a niekiedy czerwono-brązowe.

Na polskim wybrzeżu w okresie letnim sinice pojawiają się niemal co roku. Trzy lata temu, w 2018 r., aż 45 proc. wszystkich kąpielisk nadmorskich w Polsce było czasowo zamkniętych ze względu na zakwit sinic. Rok później sytuacja ta dotyczyła już 57 proc. z nich. W tym roku z powodu zakwitu sinic woda nie nadawała się do kąpieli już w kilkunastu kąpieliskach.

Jak informuje GIS, w Morzu Bałtyckim za toksyczne zakwity odpowiada przede gatunek sinic zwany Nodularia spumigena, ale notuje się też obecność sinic z rodzaju Dolichospermum i Microcystis. 

O kontakcie z sinicami (w przypadku kąpieli w zanieczyszczonej wodzie bądź też połknięcia wody, w której zakwitły sinice) mogą świadczyć:

• wysypka na skórze,
• swędzenie i łzawienie oczu,
• zaczerwienienie spojówek,
• ból brzucha,
• nudności, wymioty,
• biegunka,
• świąd,
• podrażnienie gardła, 
• bóle głowy,
• bóle mięśni i stawów,
• gorączka,
• dreszcze.
  
  

Dolegliwości będące wynikiem zatrucia sinicami zależą od rodzaju toksyn, jakie sinice wyprodukowały i jakimi zakaziły wodę. Mogą być o wiele poważniejsze od tych wymienionych powyżej. 

I tak niewielka dawka hepatotoksyn może doprowadzić do ostrego uszkodzenia wątroby, a nawet przyspieszyć rozwój guzów nowotworowych. Mogą wystąpić także wewnętrzne krwotoki. Neurotoksyny sinicowe z kolei, jak wskazuje na to sama nazwa, odpowiedzialne są za zaburzenia funkcjonowania układu nerwowo-mięśniowego. Doprowadzają do drżenia mięśni, problemów z równowagą czy uszkodzenia mięśni oddechowych. Zmiany skórne pojawią natomiast w wyniku działania dermatoksyn. Oprócz wspomnianego swędzenia, pieczenia i zaczerwienienia skóry może pojawić się obrzęk.

"Od dłuższego czasu nie odnotowano przypadków śmiertelnych wśród ludzi, jednakże w kilku sytuacjach zachorowania były bardzo poważne" - wskazuje Główny Inspektorat Sanitarny. Toksyny produkowane przez sinice groźne są również dla zwierząt dzikich i domowych i mogą przyczynić się do ich śmierci.

Warto zaznaczyć jednak, że zakwity sinicowe, a także kożuchy sinic nie zawsze są toksyczne. Problem jednak w tym, że na podstawie wyglądu wody nie jesteśmy w stanie stwierdzić, czy stanowią one dla nas zagrożenie, czy też nie. Dlatego wystrzegaj się wchodzenia do wody, jeśli wyda ci się ona podejrzana. 

U niektórych objawy zatrucia sinicami ustąpią samoistnie. W innych przypadkach należy udać się do lekarza. Sinice są niebezpiecznie przede wszystkim dla dzieci i osób starszych.

Leczenie zatrucia sinicami to leczenie objawowe - podawane są leki, które uśmierzą ból, np. zadziałają na biegunkę, ból brzucha czy dadzą ulgę przy swędzącej wysypce. Eliminację toksyn z organizmu można przyspieszyć poprzez nawadnianie.

Przy ciężkich zatruciach sinicami konieczna jest hospitalizacja. 

Przestrzegając kilku zasad, jesteś w stanie uchronić siebie i swoich bliskich przed przykrym w skutkach kontaktem z sinicami. Przede wszystkim, zanim wybierzesz konkretną lokalizację nad morzem, nad jeziorem czy innym akwenem, sprawdź, czy woda w tym miejscu nadaje się do kąpieli. Bądź na bieżąco z informacjami Serwisu kąpieliskowego prowadzonego przez Główny Inspektorat Sanitarny, gdyż sytuacja w wodzie może się diametralnie zmienić. Na plaży wypatruj powiewającej czerwonej flagi, która świadczy o zakazie kąpieli.

Unikaj kontaktu z kożuchem sinicowym, wodą o zmienionej barwie i nieprzyjemnym zapachu (zatęchłym, ziemistym lub trawiastym). Wdychanie aerozoli, które zawierają toksyny sinicowe, również bowiem jest niebezpieczne. Zwracaj uwagę, czy na powierzchni wody znajduje się piana - to kolejna wskazówka, by z kąpieli zrezygnować. 

Wody z sinicami powinny unikać także zwierzęta domowe. Nie używaj jej do podlewania roślin.

Jeżeli doszło do kontaktu z zanieczyszczoną wodą, weź porządny prysznic. Nie zapomnij też wyprać stroju kąpielowego. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów skontaktuj się z lekarzem. 

IRz

Polecamy także: 

Sinice w Bałtyku. Naukowcy ostrzegają przed plagą

Beztroskie wakacje się skończyły. Bałtyk walczy o przetrwanie

Bałtyk z bronią chemiczną na dnie. Tak zanieczyszczony, że tworzą się "pustynie beztlenowe"

Tyle zapłacimy za tydzień wakacji nad Bałtykiem i w Tatrach