Szumy uszne zwiastują chorobę. Lato sprzyja zapaleniu ucha

Zapalenie ucha to niezwykle bolesna i uciążliwa przypadłość. Ognisko zapalne może być zlokalizowane w części zewnętrznej, środkowej lub wewnętrznej ucha. Narząd słuchu składa się z trzech elementów:

• ucho zewnętrzne - składa się z małżowiny usznej i zewnętrznego przewodu słuchowego, od ucha środkowego oddziela je błona bębenkowa. W większości przypadków skóra pokrywająca przewód słuchowy zewnętrzny nie jest jałowa, znajduje się na niej flora saprofityczna. Naturalną ochronę ucha zewnętrznego stanowi wydzielina gruczołów łojowych i gruczołów woskowinowych utrzymująca niskie pH. Jej przedostawanie się na zewnątrz naskórka przewodu słuchowego stanowi mechanizm samooczyszczania;
• ucho środkowe - w nim znajdują się trzy kosteczki słuchowe, jama bębenkowa oraz trąbka słuchowa tzw. trąbka Eustachiusza. To właśnie ta część ucha łączy się z gardłem i najczęściej w tym miejscu dochodzi do stanu zapalnego;
• ucho wewnętrzne - stanowi duże znaczenie w przekształceniu drgań w impulsy nerwowe oraz jest elementem zmysłu równowagi.

Zapalenie ucha zewnętrznego zwykle spowodowane jest przez bakterie, rzadziej grzyby. Ryzyko wystąpienia zapalenia ucha zewnętrznego zwiększa się przy nieprawidłowej higienie uszu,  po urazach mechanicznych, przy współwystępowaniu nieprawidłowości anatomicznych w budowie ucha oraz przy stanach upośledzających drożność kanału słuchowego, jak np. obecność czopu woskowinowego lub ciała obcego. 

Wystąpieniu infekcji ucha zewnętrznego sprzyja pływanie, które aż pięciokrotnie zwiększa ryzyko zachorowania. Zapalenie ucha środkowego może być infekcją zarówno o etiologii bakteryjnej (Pneumococcus, Streptococcus haemolyticus, Staphylococcus pyogenes, Haemophilus influenzae), jak i wirusowej (RSV, wirusy grypy lub adenowirusy). Najczęściej zakażenie przechodzi do jamy bębenkowej z nosa lub nosogardła. 

Wynika to ze specyficznej budowy trąbki słuchowej u dziecka. Jest krótsza i szersza, przez co infekcje górnych dróg oddechowych i gardła łatwo się rozprzestrzeniają. Z wiekiem budowa ucha się zmienia, przez co infekcje uszu występują coraz rzadziej.

Najczęstszym objawem infekcji jest ból ucha lub jego okolicy, który może nasilać się podczas dotykania małżowiny usznej lub przy poruszaniu nią. Może pojawić się także: świąd, nadmierny wyciek wydzieliny z kanału słuchowego, uczucie pełności lub zatkania ucha, pogorszenie słuchu. Dodatkowo wystąpić mogą takie symptomy jak osłabienie, gorączka, drażliwość czy bóle głowy. U młodszych dzieci można zaobserwować także niespokojny sen, zmniejszony apetyt, wymioty oraz biegunkę.  

Zapalenie ucha można podzielić na trzy rodzaje infekcji, w zależności od zaostrzenia objawów: ostre, wysiękowe i przewlekłe.

• ostre zapalenie ucha środkowego - powiązane jest ze stanem zapalnym górnych dróg oddechowych. Objawia się silnym, tętniącym bólem w okolicy ucha, gorączką, szumami usznymi, bólem głowy, a nawet wymiotami;
• wysiękowe - pojawia się zalegający płyn w jamie bębenkowej;
• przewlekłe - charakteryzuje się przewlekłym stanem zapalnym połączonym z ropnym wysiękiem, który znacznie upośledza słuch.

Diagnoza stawiana jest na podstawie opisywanych dolegliwości w wywiadzie i badaniu fizykalnym. Konieczne jest zbadanie ucha przy pomocy otoskopu, co pozwala ocenić błonę bębenkową, wygląd kanału słuchowego oraz rodzaj treści sączącej się z ucha. 

Pozostałe badania diagnostyczne, które lekarz może wykonać w celu oceny przyczyny bólu ucha to: wymaz mikrobiologiczny i test, USG ślinianek, RTG kości skroniowej, tomografia komputerowa, ocena sączącej się z ucha wydzieliny, rezonans magnetyczny (w przypadku podejrzenia zapalenia ucha wewnętrznego), audiometria tonalna. 

Polega na stosowaniu miejscowo działających antybiotyków o szerokim spektrum działania i sterydów w postaci kropli. W wyjątkowych przypadkach podaje się antybiotyki doustnie. Po przebyciu zapalenia ucha warto stosować się do następujących wskazówek: ograniczyć zaleganie wody i wilgoci w obrębie przewodu słuchowego zewnętrznego, usuwać woskowinę zalegającą przewód słuchowy zewnętrzny (ale nie patyczkiem!), stosować przed pływaniem, po pływaniu i na noc krople obniżające pH, suszyć uszy suszarką, stosować zatyczki uszne podczas pływania, unikać urazów przewodu słuchowego zewnętrznego.

Gdy zapalenie ma etiologię wirusową wówczas podawane będą leki przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe. W leczeniu ostrego bakteryjnego zapalenia ucha środkowego stosuje się antybiotyki, leki przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. Leki miejscowo obkurczające błonę śluzową nosa mają na celu poprawę drożności trąbki słuchowej. Niekiedy konieczne jest nacięcie błony bębenkowej, zwłaszcza gdy współistnieją zawroty głowy, oczopląs, porażenie nerwu twarzowego czy niedostateczna samoistna perforacja błony bębenkowej. Przy zapaleniu ucha z wyciekiem nie podajemy kropli z antybiotykiem. Po pierwsze w tym przypadku są bezużyteczne, a po drugie prowadzą do powstania oporności na antybiotyki. 

Domowe sposoby na zapalenie ucha bywają skuteczne, gdy mamy do czynienia z łagodnym przebiegiem i raczej głównie wspomagająco. Skuteczny może okazać się czosnek, który dzięki zawartości allicyny dobrze radzi sobie z infekcjami pochodzenia bakteryjnego. Pomoże też imbir dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym. Ulgę w bólu przyniosą liście mięty oraz olejek kamforowy, który działa rozgrzewająco. 

Wystarczy nanieść kilka kropli olejku na skórę wokół bolącego ucha i dokładnie wmasować. Dla złagodzenia bólu polecane są również ciepłe kompresy, przykładane do ucha na około 10 minut. 

Dzieciom w trakcie infekcji należy podawać dużo płynów. Połykanie często może pomóc w udrożnieniu trąbek słuchowych i odprowadzeniu płynu do gardła. Utrzymanie podniesionej głowy również może poprawić ich udrożnienie. Na zablokowane woskowiną ucho stosuje się ciepłą oliwę z oliwek. Nie należy podawać dziecku leków przeciwhistaminowych ani środków udrożniających górne drogi oddechowe - nie będą one miały wpływu na ból ucha, ani na infekcję.

Przewlekłe zapalenie ucha pojawić się może w przypadku nawracających infekcji górnych dróg oddechowych, zapaleniu zatok przynosowych czy choroby migdałków podniebiennych. Okresowe wycieki z ucha ropno-śluzowej, bezwonnej wydzieliny oraz postępująca utrata słuchu stanowią objawy, na podstawie których ustala się rozpoznanie. Leczenie zachowawcze ma na celu wysuszenie ucha poprzez usunięcie ognisk zakażenia, udrożnienie nosa oraz ochronę ucha przed wodą. Powikłania po zapaleniu ucha dzieli się na wewnątrz-skroniowe oraz wewnątrzczaszkowe. 

Powikłania wewnątrz-skroniowe to:

• zapalenie błędnika, które objawia się w postaci szumów usznych, częstych zawrotów głowy oraz zaburzeń równowagi;
• niedowład lub porażenie nerwu twarzowego;
• zapalenia wyrostka sutkowego oraz do zapalenia kości skroniowej.

Powikłania wewnątrzczaszkowe to:

• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
• zakrzepowe zapalenie zatoki esowatej;
• ropień nadoponowy.

Aby uchronić się przed zapaleniem ucha, należy systematyczne czyścić przewód słuchowy przy pomocy środków mających na celu rozpuszczenie zalegającej w uchu woskowiny, a nie przy pomocy patyczków. Należy także nie dopuszczać do zalegania wody w przewodach słuchowych oraz leczyć infekcje dróg oddechowych.

CZYTAJ TAKŻE:

Lekarze ostrzegają przed tą metodą. Może uszkodzić słuch

Higiena uszu. Większość używa patyczków. I robi to źle

Pięć chorób wywołujących pogorszenie słuchu