Najczęściej zlecane badanie w stanach zapalnych. Oto co tak naprawdę wskazuje

Stan zapalny, czyli zapalenie, to uporządkowany proces, który rozwija się w dowolnej, unaczynionej tkance, pod wpływem czynnika uszkadzającego tkankę. Czynnik ten może być dowolny: fizyczny, chemiczny, biologiczny. Celem zapalenia jest zaalarmowanie sił obronnych i ochrona organizmu. W wyniku rozwijania się tego stanu pojawiają się charakterystyczne objawy: zaczerwienienie, ból, obrzęk, gorączka i zaburzenie funkcji tkanki.

W powstawaniu zapalenia bierze udział wiele komórek krwi i układu odpornościowego, a także niemała liczba substancji chemicznych. Ponieważ komórki odpornościowe muszą dotrzeć do miejsca, w którym znajduje się patogen/uszkodzenie/ognisko choroby, konieczna jest chwilowe zwiększenie przepuszczalności ścianek naczyń krwionośnych oraz napływ większej ilości krwi z komórkami odpornościowymi. Dzięki temu układ odpornościowy ma bezpośrednie szanse dotarcia do miejsca uszkodzenia. To wiąże się z kaskadą reakcji, w których współpracują szczególnie ważne białka ostrej fazy.

Ostra faza to inaczej zapalenie. Białka ostrej fazy to te, które indukują, podtrzymują bądź biorą udział w procesie zapalnym. Dzielimy je na dodatnie i ujemne białka ostrej fazy. Dodatnie zwiększają swoje stężenie podczas zapalenia, stężenie ujemnych białek ostrej fazy wtedy się zmniejsza. Dodatnimi białkami ostrej fazy są, między innymi:

• CRP,
• prokalcytonina,
• ceruloplazmina,
• ferrytyna,
• fibrynogen,
• SAA,
• globuliny (przeciwciała).

Ujemnymi białkami ostrej fazy są przede wszystkim albuminy.

Dodatnie białka ostrej fazy bywają nazywane aglomerynami, ponieważ przyspieszają zlepianie się erytrocytów, co w obniżonej temperaturze (np. w temperaturze probówki z krwią) powoduje opadanie krwinek na dno probówki. Reakcję tę hamują z kolei albuminy.

Opad lub Odczyn Biernackiego to wartość pomiaru szybkości opadania krwinek czerwonych w jednostce czasu, najczęściej w ciągu 1 godziny. Wartości referencyjne przedstawiają się następująco:

• dla mężczyzn: 3 - 15 mm/h
• dla kobiet: 1 - 10 mm/h
• po 65. rż. - dla obojga płci:  <20 mm/h .

Prędkość opadania krwinek czerwonych zależna jest od :

• liczby erytrocytów we krwi,
• ilości niektórych białek osocza (albuminy, globuliny),
• obecności dodatnich białek ostrej fazy,
• potencjalnej ciąży.

Zasada oznaczania OB opiera się na pobraniu krwi na cytrynian sodu lub wersenian potasu, następnie odczekaniu godziny i ocenie czasu opadania w kapilarnej probówce z miarką. Przyspieszenie opadania krwinek czerwonych wiąże się ze zwiększeniem wartości OB. OB wzrasta, kiedy:

• mamy za mało czynników hamujących aglomeryny (za mało albumin),
• mamy za dużo czynników, przyspieszających opadanie (za dużo białek ostrej fazy),
• mamy zbyt mało erytrocytów - erytrocyty opadają szybciej, kiedy jest ich mało, ze względu na fakt, że nawet normalna ilość czynników aglomerujących wystarczy, aby zlepić ich niewielką ilość,
• jesteśmy w ciąży, zwłaszcza początkowych 10. tygodniach.

Zwiększonego OB można zatem oczekiwać w:

• zakażeniach i infekcjach,
• chorobach autoimmunologicznych,
• nowotworach,
• zawałach,
• zatruciach,
• urazach,
• przeforsowaniu,
• anemii,
• chorobach (np. nerek, tarczycy itd.),
• defektach i chorobach, związanych z białkami osocza,
• ciąży i połogu,
• przebiegu miesiączki
•  i wielu innych przypadkach.

Największą zaletą OB jest fakt, iż - z pominięciem stanów fizjologicznych, takich jak ciąża, połóg i miesiączka - jego podwyższona wartość zawsze jest oznaką choroby lub urazu. To czyni z OB ogólny marker stanu zapalnego.

Największą wadą OB jest fakt, iż jest to nieprecyzyjne oznaczenie. Podwyższenie OB świadczy o wielu przyczynach, wymienionych wyżej, niestety - nie precyzuje ich w żaden sposób. Nie mamy żadnych przedziałów wartości, granic, przy których należy spodziewać się, że to jedna lub druga choroba. Prędkość opadania krwinek czerwonych może korelować i zwiększać się wraz ze wzrostem powagi stanu pacjenta, ale nie jest to żaden pewnik.

Pewnym za to jest, iż każde, niefizjologicznie podniesione OB, należy skonsultować z lekarzem w poszukiwaniu przyczyny.

W obliczu nieprezycyjności OB, klinicyści coraz częściej rezygnują z jego oznaczania, zastępując je bardziej precyzyjnymi markerami zapalenia i uszkodzenia tkanek. I tak, na przykład, w powszechnym użyciu jest CRP - C - reactive protein i prokalcytonina. W przypadku objawów, które skoncentrowane są w konkretnych obszarach, np. ból klatki piersiowej, ból kolana, ból brzucha itd, przeprowadza się dodatkowe badania, pozwalające uściślić, skąd dokładnie pochodzi stan zapalny i co powoduje jego narastanie. Lekarz nigdy nie opiera się wyłącznie na wynikach markerów stanu zapalnego, stawiając diagnozę i prowadząc leczenie.

Do badania nie trzeba być na czczo. Krew pobiera się z żyły łokciowej na probówkę z wersenianem potasu lub cytrynianem sodowym, wystarczy niewielka ilość. Badanie wykonywane jest tego samego dnia i wyników można spodziewać się tego samego lub następnego dnia. Przy oznaczaniu OB warto pamiętać o innych, przydatnych w ocenie stanu zdrowia badaniach, np. CRP, morfologii itp.

Źródła:

https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/103910,odczyn-biernackiego-ob-szybkosc-opadania-krwinek-czerwonych

Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.

CZYTAJ TAKŻE:

Minął termin ważności skierowania? W tej sytuacji musisz zrobić jedną rzecz

Do tych specjalistów nie potrzebujesz skierowania. Wystarczy się zapisać

Ważny wskaźnik we krwi. Wykrywa stany zapalne, ostrzega przed zawałem i udarem