Kiedy tomografia komputerowa, a kiedy rezonans? Tym różnią się badania

Tomografia komputerowa wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie, aby generować trójwymiarowe obrazy wnętrza ciała. Badanie to pozwala uzyskać bardzo szczegółowe obrazy kości oraz innych tkanek, co czyni je idealnym narzędziem do diagnozowania urazów kości czy istniejących w nich zmian patologicznych. TK jest niezbędnym badaniem przy podejrzeniu nowotworu płuc na podstawie klasycznego zdjęcia RTG klatki piersiowej. Ocenia rozległość i stosunek zmian do sąsiadujących struktur anatomicznych oraz węzły chłonne śródpiersia, co umożliwia podjęcie decyzji odnośnie sposobu leczenia oraz jest podstawową metodą w ocenie wyników leczenia. Powszechnie stosowane dożylne podawanie jodowego środka kontrastowego dodatkowo znacznie rozszerza możliwości diagnostyczne tomografii komputerowej i poprawia różnicowanie struktur anatomicznych od nieprawidłowej tkanki - np. nowotworowej. Dynamiczna ocena napływu podawanego dożylnie środka kontrastowego umożliwia przeprowadzanie badań czynnościowych w tym badań perfuzyjnych a także ocenę czynności wydzielniczej nerek.

Tomografia komputerowa jest dokładnym, nieinwazyjnym i bezbolesnym badaniem. Wykonanie TK jest szybkie, daje rzetelny obraz i co ważne - jest metodą obrazowania bezpieczną dla pacjenta.

Za potencjalne wady obrazowania przy użyciu tomografu uznaje się narażenie pacjenta na promieniowanie. Jeśli jednak nie jest ono wykonywane zbyt często - pozostaje ono bez wpływu na stan zdrowia chorego. 

Za jedną z istotniejszych wad samego badania jest jego dostępność. Czas oczekiwania na tomografię jest o wiele dłuższy, niż na wykonanie zdjęcia RTG. Wynika to z kosztów - badanie TK jest znacznie droższe. Wykonanie badania RTG to koszt kilkudziesięciu złotych, jeśli chcemy wykonać je prywatnie, natomiast TK - nawet kilkaset złotych za badanie. 

Tomografii komputerowej nie zaleca się kobietom w ciąży, a u kobiet w wieku rozrodczym badanie najlepiej wykonać w okresie pierwszych 14 dni cyklu miesięcznego (pierwszy dzień cyklu to pierwszy dzień miesiączki).

Badanie z kontrastem może być niezalecane u chorych z nadczynnością tarczycy, upośledzoną funkcją nerek oraz u osób uczulonych na środek kontrastujący, z uwagi na możliwe reakcje niepożądane (ze wstrząsem anafilaktycznym włącznie) oraz możliwe utrudnienia z wydaleniem kontrastu u osób z chorobami nerek. 

Dożylne środki kontrastowe (praktycznie wyłącznie jodowe) zwiększają różnicę gęstości pomiędzy zmianami patologicznymi, a otaczającą je prawidłową tkanką. Niepożądane reakcje występujące po podaniu środków kontrastowych pojawiają się najczęściej w ciągu pierwszych 15-20 min. po wstrzyknięciu preparatu i możemy je podzielić na:

• lekkie - najczęstsze (nie wymagają postępowania leczniczego): nudności, wymioty, pokrzywka, świąd, kaszel, chrypka, kichanie, odczucie ciepła, pocenie się;
• średnie - ok. 1-2 proc. (wymagają wdrożenia leczenia): rozległa pokrzywka, obrzęk twarzy, wymioty, obrzęk krtani, skurcz oskrzeli, omdlenie;
• ciężkie - 0,1-0,2 proc. (zagrażające życiu, wymagają intensywnego leczenia): wstrząs, drgawki obrzęk płuc, zatrzymanie oddechu lub krążenia;
• opóźnione - u 4 proc. pacjentów dochodzi do reakcji ubocznych opóźnionych w czasie około 4-6 godzin po badaniu. Skutki uboczne mogą utrzymywać się przez 2-3 dni.

U pacjentów przyjmujących przewlekle leki, należy wcześniej wykluczyć ich potencjalną interakcję z jodowymi środkami kontrastowymi. Konieczne może być ich wcześniejsze odstawienie przed badaniem - w praktyce najczęściej dotyczy to preparatów stosowanych w leczeniu cukrzycy, jakich jak metformina.

Rezonans jest bardziej szczegółową i wszechstronną metodą obrazowania niż TK. W badaniu wykorzystuje się fale radiowe, które oddziałują na organizm umieszczony w silnym polu magnetycznym. Stosowane pole magnetyczne ma przeważnie wartość od 0,5 do 3,0 tesli. Takie wartości nie powodują jednak interakcji z organizmem, dlatego cieszy się opinią bezpiecznego badania.

Rezonans umożliwia uzyskanie bardzo szczegółowych obrazów narządów i tkanek, jest również skutecznym narzędziem oceniającym stan układu mięśniowego, więzadeł i szkieletu (np. pod kątem urazów). Wykorzystywane jest również w diagnostyce schorzeń kręgosłupa oraz układu nerwowego i mózgu. Badanie MR jest pomocne przy diagnozowaniu choroby Alzheimera czy stwardnienia rozsianego.

Rezonans jest badaniem bezpieczniejszym od TK, bo nie naraża pacjenta na promieniowanie X. Poza tym, przy badaniu z kontrastem używany jest inny rodzaj środka kontrastującego, który wiąże się z mniejszym ryzykiem alergii. Rezonans jest bardziej przyjazny kobietom w ciąży - badanie można wykonać od 2. trymestru ciąży. 

Rezonans jest bardziej precyzyjny od TK - pozwala na uzyskanie bardzo szczegółowych obrazów wewnętrznych narządów, kości i tkanek, co ułatwia dokładną i rzetelną diagnozę.

Dla ulepszenia diagnostyki podaje się w niektórych przypadkach kontrast z gadolinem. Kontrast otrzymują pacjenci z podejrzeniem chorób układu nerwowego (np. choroby Alzheimera, nowotwory mózgu, udary), guza serca, płuc, chorób naczyń krwionośnych, nowotwory narządów rozrodczych u kobiet, gruczołu krokowego u mężczyzn i przy urazach stawów i wiązadeł).

Badanie przy użyciu rezonansu jest zdecydowanie dłuższe, co może stanowić wadę dla niektórych pacjentów. Badanie może trwać od 20 do 60 minut, co jest szczególnie niekorzystne dla osób, które cierpią na klaustrofobię, bowiem rezonans jest urządzeniem, przypominającym tubę, w której pacjent zostaje umieszczony na czas badania. 

W trakcie badania pacjent musi pozostawać w całkowitym bezruchu, dlatego rezonans może czasem wymagać podania leków uspokajających. Dotyczy to między innymi dzieci lub osób, które mają problem, by wytrzymać dłużej bez ruchu.

Przeciwwskazaniem do badania są metalowe elementy zarówno na ciele, jak i w ciele pacjenta. Należy więc poinformować lekarza lub technika o przebytych zabiegach ortopedycznych (śruby, metalowe endoprotezy). Badanie rezonansem wykluczą również elementy elektroniczne wszczepione na stałe: rozrusznik serca, aparat słuchowy i inne urządzenia, których na czas badania nie można odłączyć

Badanie z kontrastem nie jest wskazane u osób z niewydolnością nerek.

Badanie jest droższe od tomografii komputerowej i zdecydowanie mniej dostępne - w konsekwencji czas oczekiwania na termin badania jest dłuższy, niż przy TK.

Przed wykonaniem badania obrazowego z podaniem kontrastu, pacjent zobowiązany jest do oznaczenie poziomu kreatyniny we krwi. Wynik może wykryć ewentualne problemy z nerkami, co uniemożliwi zastosowanie kontrastu.  Poziom kreatyniny uznaje się za ważny przez tydzień w przypadku osób z zaburzeniami czynności nerek lub przez 21 dni w przypadku osób, u których takich zaburzeń się nie podejrzewa.

Jeżeli TK wykonywane będzie z kontrastem prawdopodobnie konieczne będzie oznaczenie wskaźnika GFR- wraz z wynikiem badania kreatyniny u cukrzyków przyjmujących metforminę, wynik GFR wskazuje na ewentualną konieczność odstawienia leku na 48 godzin przed tomografią z kontrastem i drugie tyle po wykonaniu badania (pacjent powinien w tym czasie regularnie mierzyć poziom glukozy i pozostawać w kontakcie ze swoim diabetologiem). 

U pacjentów cierpiących na schorzenia tarczycy zaleca się oznaczenie stężenia TSH, fT3 i fT4 we krwi.

Obie metody obrazowania, zarówno tomografia jak i rezonans, mają swoje zalety i ograniczenia. W przeciwieństwie do rezonansu magnetycznego, tomografię komputerową można wykonywać u pacjentów z wszczepionym rozrusznikiem serca.  

Rezonans jest bardziej wszechstronny i oferuje bardziej dokładne obrazy tkanek miękkich, ale jest też bardziej kosztowny i wymaga dłuższego czasu badania. Tomografia komputerowa jest badaniem szybszym i bardziej wygodnym, ale oferuje mniejszą szczegółowość obrazowania tkanek miękkich i procesów patologicznych. O tym, jakie badanie należy wykonać w danej jednostce chorobowej, każdorazowo decyduje lekarz wystawiający skierowanie. 

CZYTAJ TAKŻE:

Jeden wskaźnik powie wszystko o stanie nerek. Zbadasz z moczu lub krwi

Holter ciśnieniowy. Czemu jest lepszy od zwykłego ciśnieniomierza?

Lista badań refundowanych. Za co nie zapłacisz podczas diagnostyki?