Infekcje pęcherza i inne zakażenia układu moczowego: czy mogą powodować nietrzymanie moczu?

Do zakażenia pęcherza moczowego[1] dochodzi wówczas, gdy drobnoustroje chorobotwórcze (najczęściej bakterie) przenikną do niego przez cewkę moczową. W normalnych warunkach drogi moczowe powyżej zwieracza pęcherza moczowego są jałowe. Jeżeli więc drobnoustroje dostaną się do pęcherza przez cewkę i zaczną się namnażać, wywołują stan zapalny objawiający się bólem, częstomoczem oraz dyskomfortem w trakcie oddawania moczu.

Większość infekcji układu moczowego przyjmuje postać zapalenia pęcherza. Rzadziej występujące, ale i znacznie poważniejsze, jest przedostanie się bakterii moczowodami do nerek. Mamy wówczas do czynienia z odmiedniczkowym zapaleniem nerek.

Warto pamiętać, że nie zawsze obecność bakterii w układzie moczowym musi prowadzić do rozwoju stanu zapalnego. Jeżeli badania moczu wykazują obecność bakterii, jednak nie dają one żadnych objawów, mówimy o bakteriomoczu bezobjawowym, który zazwyczaj nie wymaga leczenia.

Przyczyny infekcji układu moczowego

Za niemal 90% przypadków zapalenia układu moczowego odpowiada bakteria Escherichia coli (E. coli), znana powszechnie jako pałeczka kałowa. Bytuje ona w jelicie grubym i może przedostać się z odbytu do ujścia cewki moczowej. Schorzenie to dotyka głównie kobiet, z uwagi na ich budowę anatomiczną - bliskość odbytu i ujścia cewki moczowej, a ponadto krótszą niż u mężczyzn cewkę moczową oraz mniejszą skłonność do całkowitego opróżniania pęcherza. U mężczyzn zakażenie E. coli występuje rzadko, choć może się zdarzyć.

W pozostałych 10% przypadków przyczyną zakażenia układu moczowego są inne drobnoustroje, których obecność towarzyszy zwykle problemom w obrębie dróg moczowych. Należy do nich np. kamica nerkowa, która utrudnia prawidłowy odpływ moczu z nerki.

Ryzyko wystąpienia zakażenia układu moczowego występuje ponadto u osób z założonym cewnikiem, w przypadku mężczyzn - przy chorobach gruczołu krokowego, a ponadto u osób chorych na cukrzycę.

Cukrzyca zwiększa podatność na zakażenia, które mają generalnie cięższy przebieg niż u innych osób, a ich leczenie jest utrudnione. Przy często wdrażanej antybiotykoterapii wzrasta antybiotykooporność bakterii zasiedlających organizm diabetyka. Skąd taka skłonność do zakażeń pęcherza u cukrzyków? Otóż w przebiegu cukrzycy zachodzi wiele zmian mających wpływ m.in. na układ moczowy. Przede wszystkim hiperglikemia upośledza odporność, przez co ułatwia namnażanie się drobnoustrojów chorobotwórczych na błonie śluzowej pęcherza moczowego. Warto też przypomnieć, że glukozuria (podwyższony poziom glukozy w moczu) sprzyja rozwojowi bakterii, gdyż glukoza jest dla nich świetną pożywką.

Stan zapalny pęcherza - objawy

Zapalenie pęcherza moczowego można rozpoznać po takich objawach jak:

• ból lub pieczenie podczas oddawania moczu,
• częstomocz - potrzeba częstego oddawania moczu, parcie na pęcherz, nagła konieczność natychmiastowego oddania moczu,
• tępy ból odczuwany w podbrzuszu.

Ponadto w przebiegu zakażenia pęcherza zdarza się u niektórych pacjentów krwiomocz. Obecność krwi w moczu jest skutkiem zapalenia błony śluzowej pęcherza. Może wystąpić ponadto gorączka (zwłaszcza, jeśli stan zapalny objął również nerkę).

W przypadku objęcia nerki procesem zapalnym, chory może też odczuwać ból w okolicy nerek (można go pomylić z bólem kręgosłupa w odcinku lędźwiowym), mieć nudności i wymioty. Aby nie dopuścić do zakażenia nerki, należy rozpocząć leczenie zapalenia pęcherza jak najszybciej po wystąpieniu pierwszych objawów!

Diagnozowanie i leczenie infekcji układu moczowego

Na początku, gdy objawy dopiero się zaczynają, można udać się do apteki po leki dostępne bez recepty i skorzystać z pomocy farmaceuty. W przypadku zaobserwowania objawów zakażenia układu moczowego[2] należy zgłosić się jak najprędzej do lekarza. Lekarz rodzinny zleci wykonanie badania moczu (ogólnego). Zwiększona liczba leukocytów w moczu potwierdzi stan zapalny. W moczu będzie można również stwierdzić ewentualnie obecność erytrocytów i białka. Badanie ogólne moczu i wywiad lekarski potwierdzający typowe dolegliwości wskazujące na zapalenie pęcherza zwykle wystarczą lekarzowi do rozpoznania dolegliwości i rozpoczęcia leczenia. W pozostałych przypadkach wykonuje się jeszcze posiew moczu, który wskaże konkretnie, jakie bakterie są obecne w moczu i w jakich ilościach. Posiew pozwoli lekarzowi precyzyjnie dobrać antybiotyk.

Jeśli lekarz podejrzewa obecność nieprawidłowości w układzie moczowym lub powikłań rozwijających się w następstwie infekcji, może zlecić dodatkowo wykonanie badań obrazowych, takich jak:

• USG dróg moczowych,
• USG nerek,
• urografia,
• tomografia komputerowa.

Standardowe leczenie infekcji układu moczowego, przy którym nie występują gorączka i wymioty, polega na antybiotykoterapii trwającej zwykle od 3 do 7 dni. Jeśli wykonano posiew moczu, dobierze antybiotyk na podstawie antybiogramu; jeśli w grę wchodzi zakażenie E. coli zwykle wystarczy dobranie antybiotyku skutecznego w przypadku tej infekcji. Do najczęściej stosowanych leków należy tu trymetoprym - samodzielnie bądź w połączeniu z sulfametoksazolem, nitrofurantoina albo cyprofloksacyną.

Leczenie łagodnej infekcji pęcherza moczowego u kobiet możliwe jest także samodzielnie, preparatami dostępnymi bez recepty, ale najlepiej robić to po konsultacji ze specjalistą, który potwierdzi trafność diagnozy. Bez recepty dostępna jest w aptekach furazydyna pod różnymi nazwami handlowymi. Aby kuracja tym lekiem była skuteczna, należy ściśle przestrzegać zaleceń dotyczących dawkowania. Dodatkowo można stosować ziołowe leki na drogi moczone, wykazujące właściwości przeciwzapalne i moczopędne. Należy pić duże ilości płynów, a w przypadku dolegliwości bólowych przyjmować leki przeciwbólowe.

Preparaty zawierające wyciąg z żurawiny nie pomogą w przypadku rozwiniętego już zakażenia, natomiast są doskonałą formą profilaktyki kolejnych infekcji.

Zapalenie pęcherza moczowego u mężczyzn zawsze wymaga przeprowadzenia diagnostyki lekarskiej - nie należy leczyć go samodzielnie.

Każda zmiana chorobowa czy zapalna w obrębie układu moczowego ma wpływ na oddawanie moczu. Dlatego infekcja dróg moczowych może w dłuższej perspektywie powodować objawy nietrzymania moczu. Po pierwsze, infekcja rozwija się w obrębie pęcherza i cewki moczowej, która piecze w czasie oddawania moczu. Pieczenie sprawia, że możemy odczuwać wzmożone parcie, a to z kolei może powodować niewielki wyciek moczu.

Nawracające zakażenia układu moczowego mogą prowadzić do rozwoju pęcherza nadreaktywnego. Jest to typ nietrzymania moczu, który powstaje w wyniku nagłych skurczów mięśni w ścianie pęcherza moczowego (następujących zanim pęcherz zostanie wypełniony i otrzyma sygnał z mózgu). Takie mimowolne skurcze wywołują u pacjenta nagłe parcie na mocz. Wszystko dlatego, że dla przebiegu infekcji pęcherza charakterystyczne jest silne parcie na mocz, jako że pęcherz reaguje na każdą ilość zalegającego z nim moczu. Dodatkowo obecność stanu zapalnego drażni śluzówkę pęcherza. To wszystko z czasem powoduje wspomniane niekontrolowane skurcze pęcherza i prowadzi do popuszczania, choćby tylko kropelkowego. Jest to nietrzymanie moczu z naglącym parciem.

Większość kobiet przechodzi infekcję układu moczowego przynajmniej raz w życiu. Aby obniżyć ryzyko występowania tej przykrej dolegliwości (zwłaszcza nawracającej), warto pomyśleć zawczasu o profilaktyce zakażeń dróg moczowych, jak również o profilaktyce nietrzymania moczu.

Do najprostszych, domowych sposobów na utrzymanie zdrowych dróg moczowych, należą:

• picie dużej ilości płynów;
• zakwaszanie moczu, np. poprzez przyjmowanie witaminy C czy suplementów ze skoncentrowanym ekstraktem żurawiny - żurawina zmniejsza przyleganie bakterii do ścian pęcherza moczowego, dzięki czemu usuwanie ich wraz z moczem jest łatwiejsze (zaznaczmy ułatwia mechaniczne usunięcie bakterii wraz z moczem;
• utrzymanie higieny okolic intymnych - niedopuszczanie do przenoszenia bakterii z okolic odbytu do cewki moczowej poprzez wyrobienie nawyku podcierania oraz mycia okolic intymnych w kierunku od przodu do tyłu, a także używanie płynów do higieny intymnej zawierających kwas mlekowy, który zapewni odpowiedni poziom pH okolic intymnych, nieprzyjazny dla bakterii kałowych.

Profilaktyka nietrzymania moczu obejmuje natomiast, oprócz higieny miejsc intymnych, ćwiczenie mięśni dna miednicy. Osłabienie mięśni dna miednicy jest najczęstszą przyczyną nietrzymania moczu.

Ćwiczenia mięśni Kegla (czyli mięśni dna miednicy) nie wymagają specjalnego przygotowania i warunków. Istotne jest regularne ćwiczenie, minimum 3 razy dziennie przez co najmniej 3 miesiące. Dzięki ćwiczeniom można nie tylko zapobiegać inkontynencji, ale także oprzeć na nim leczenie nietrzymania moczu.

Istotne jest również jest, aby nie odwlekać oddawania moczu w czasie i iść do toalety po pojawieniu się uczucia parcia. Mocz należy oddawać w swobodnej pozycji, bez parcia mięśniami.

W przypadku pojawienia się problemu nietrzymania moczu - chociażby przejściowego, np. w trakcie infekcji pęcherza - warto zapewnić sobie komfort, korzystając z produktów higienicznych TENA, oferujących komfort i dyskrecję osobom cierpiącym na nietrzymanie moczu.

Nietrzymanie moczu jest dość powszechnym problemem, wciąż uważanym za zbyt wstydliwy, by rozmawiać o nim nawet z lekarzem. Tymczasem jest to szeroki problem społeczny. Zdarzyć się może w każdym wieku i u obu płci, choć najczęściej występuje w osób w wieku starszym i podeszłym. Nietrzymanie moczu zwykle dotyka kobiet (występuje nawet u 1 na 5 kobiet po 40. roku życia), chociaż występuje także u mężczyzn.

Ponieważ jedną z możliwych przyczyn nietrzymania moczu jest przebycie nawracających infekcji układu moczowego, niezwykle ważna jest zarówno profilaktyka zakażeń, jak i szybkie reagowanie na objawy infekcji. Terapia zapalenia pęcherza będzie bardziej skuteczna i łatwiejsza, jeśli wdroży się ją na początkowym etapie schorzenia. Niezwykle ważne jest też zasięganie porady lekarza w razie jakichkolwiek problemów z nietrzymaniem moczu - tę dolegliwość można leczyć!

[1] http://www.smj.org.sg/article/urinary-tract-infections-adults https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5027397/

[2] Rekomendacje diagnostyki, terapii i profilaktyki zakażeń układu moczowego u dorosłych https://worldcat.org/title/1022822796

Artykuł powstał w ramach współpracy z marką TENA

Artykuł sponsorowany