Mała próbka może powiedzieć wiele o twoim zdrowiu. Co wykrywają badania kału?

Do badania kału potrzebujemy jałowego pojemnika, który możemy zakupić w aptece. Po oddaniu kału np. do przygotowanego wcześniej czystego, jednorazowego pojemnika wyłożonego papierem toaletowym, nabieramy niewielką jego ilość, maksymalnie do 1/3 aptecznego pojemnika, za pomocą szpatułki, następnie zakręcamy pojemnik i zabezpieczamy w chłodnym miejscu do czasu transportu do laboratorium. Próbkę należy dostarczyć do laboratorium jak najszybciej, szczególnie kiedy w grę wchodzą badania mikrobiologiczne. 

W przypadku kału płynnego (biegunkowego) - podobnie niewielka ilość, na dnie pojemnika, maksymalnie do 1/3 objętości, wystarczy do większości oznaczeń.

Kał ogólny i kał na pasożyty

Kał ogólny to najbardziej przekrojowe i najbardziej ogólnikowe badanie. Pozwoli na określenie parametrów fizycznych: konsystencja, barwa, pH, obecność włókien mięsnych, ziaren skrobi i kropli tłuszczu, a także na oznaczenie obecności śluzu, krwi lub erytrocytów, leukocytów, czasem nawet pasożytów, ze względu na ocenę mikroskopową będącą częścią badania.

Osobne badanie - kał na pasożyty - wymaga dostarczenia trzech różnych próbek, pobranych w różnych dniach, ponieważ jest to badanie szczególnie skoncentrowane na poszukiwaniu pasożytów jelitowych. W tym celu trzy próbki kału analizuje się pod mikroskopem, poszukując larw, jaj i innych postaci pasożytów.

Kał na resztki pokarmowe

Badanie to informuje o stopniu strawienia przyjmowanych pokarmów, zatem będziemy mogli dowiedzieć się dzięki niemu, czy to, co zjadamy, dobrze się przyswaja, czy pozostaje niestrawione w formie resztek pokarmowych. W gruncie rzeczy jest to forma badania mikroskopowego kału będąca niejako rozszerzeniem tego, co można zaobserwować przy badaniu ogólnym.

Kał na krew utajoną

Krew w kale świadczy zawsze o tym, że coś niepokojącego dzieje się na którymś z odcinków przewodu pokarmowego i trzeba znaleźć przyczynę krwawienia jak najszybciej. O ile krew z niższych odcinków przewodu pokarmowego pojawia się czasem w formie widocznej gołym okiem, o tyle krew z przełyku, żołądka czy dwunastnicy często pozostaje niewidoczna ze względu na procesy trawienne, które umożliwiają rozkład hemoglobiny z erytrocytów. W celu uwidocznienia występowania takiej krwi w kale wykonuje się test na krew utajoną. Zwykle jest to tzw. test kasetkowy, w którym próbka kału nałożona z odpowiednim odczynnikiem na membranę reaguje z odczynnikiem, który znajduje się na membranie. 

Uwaga! Jest to jedyne badanie kału, do którego należy zachować dietę poprzedzającą. Chcąc zbadać kał na krew utajoną, odstawiamy na kilka dni przed pobraniem próbki do badania pokarmy i leki mogące interferować z oznaczeniem:

• warzywa - buraki, czerwoną paprykę, brokuły, kalafior, fasolę i rzepę,
• owoce - banany, winogrona, melony, jabłka, pomarańcze,
• czerwone mięso,
• miód,
• grzyby,

a także:

• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ),
• żelazo,
• bizmut,
• witaminę C.

Badania mikrobiologiczne

Różnorodność posiewów mikrobiologicznych, które wykrywają patogeny bakteryjne w kale, jest dość duża. Kał na posiew może być zbadany m.in. pod kątem:

• Salmonelli i Shigelli,
• enteropatogennej E. coli EPEC,
• enterokrwotocznej E. coli O157,
• Campylobacter spp,
• ogólnego mikrobiomu przewodu pokarmowego,
• grzybów,
• Yersinia enterocolitica.

Dla patogenów, które trudniej się hodują, zwykle wykonywane są testy kasetkowe, stwierdzające obecność antygenu, Lub badania molekularne/genetyczne.

Testy antygenowe i badania molekularne

Jednym z trudniejszych w hodowli patogenów jest Clostridium difficile: wywołujący uporczywe biegunki patogen szpitali (choć nie tylko), szczególnie często atakujący osoby wyjałowione, po wielu antybiotykoterapiach i po zabiegach w obrębie jamy brzusznej bądź dłużej przebywające w szpitalu. Aby go wykryć, często przeprowadzane są użyteczne testy antygenowe, można także ocenić obecność genów C. difficile w próbce kału metodami molekularnymi, obejmującymi techniki wyszukiwania konkretnych sekwencji genów. Należy się jednak liczyć z tym, że im bardziej nowoczesna i zaawansowana technika, tym droższe będzie badanie mikrobiologiczne.

Kalprotektyna

Obecność kalprotektyny w kale jest bezpośrednim odzwierciedleniem nacieku neutrofili w jelicie, występującego w stanach zapalnych jelit, dlatego jej ilość koreluje z ciężkością stopnia zapalenia jelit. Kalprotektynę można wykryć u osób z nieswoistymi zapaleniami jelit, tj. chorobą Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego. Wzrost jej ilości towarzyszy także nowotworom jelita.

Źródła:

Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023. 

Dembińska - Kieć A., Naskalski J. W., Solnica B. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Edra Urban & Partner, Wrocław 2022.

CZYTAJ TAKŻE: 

Do oceny stanu wątroby to badanie jest niezbędne. Ujawnia groźne zmiany

Taki wynik oznacza, że w organizmie rozwija się stan zapalny. 100 proc. pewności

Bakteriuria może nie dawać objawów. Kiedy konieczny jest posiew moczu?