Badanie, od którego się zaczyna. Kto, kiedy i jak często powinien wykonywać morfologię krwi?

Krew człowieka to płynna tkanka składająca się z osocza, w którym zawieszone są krążące elementy komórkowe (morfotyczne). Znajdziemy wśród nich erytrocyty, leukocyty i płytki krwi. Morfologia krwi obwodowej to badanie polegające na ilościowej i jakościowej ocenie elementów morfotycznych krwi. Stanowi podstawowe narzędzie pomiarowe odzwierciedlające stan zdrowia badanego. W ogólnym ujęciu badanie to polega na aparaturowej ocenie ilości i właściwości elementów morfotycznych krwi, potocznie zwanych krwinkami. W morfologii oceniane są takie parametry jak liczba krwinek, ich objętość i masa, ilość hemoglobiny w erytrocytach czy rodzaje krwinek białych i ich liczebność. Pełna lista parametrów morfologii może się nieznacznie różnić w poszczególnych laboratoriach, w zależności od rodzaju analizatora używanego w danej placówce.

Celem wykonywania morfologii krwi obwodowej jest nakierowanie lekarza na konkretną linię diagnozy i/lub wykluczenie diagnozy innych chorób. Badanie to jest zupełnie podstawowe, lecz bardzo istotne w diagnostyce i monitorowaniu chorób. To właśnie w wynikach morfologii kryją się pierwsze wskazówki, cenne zarówno dla lekarza POZ, jak i specjalisty. Dzięki morfologii krwi możemy podejrzewać i rozpocząć diagnostykę w kierunku m.in. anemii, niedoborów odporności, białaczek, krwawienia wewnętrznego, chorób zakaźnych, niedoborów witamin i mikroelementów, chorób przewodu pokarmowego, układu oddechowego i wielu, wielu innych.

Wykrycie nieprawidłowości na poziomie krwi obwodowej może skrócić czas diagnozy, wykluczyć lub potwierdzić rozpoznanie oraz służyć do monitorowania leczenia. To stosunkowo proste badanie może uratować zdrowie i życie. Istnieje kontrhipoteza, jakoby regularne wykonywanie morfologii krwi nie było dobrym testem przesiewowym (screeningowym) dla asymptomatycznych chorób i dolegliwości, jednak z mojego doświadczenia wynika, że badanie to, jako element profilaktyki i diagnostyki, rzeczywiście pomaga pacjentom.

Jako diagnosta laboratoryjny uważam, że odpowiedź na powyższe pytanie jest prosta: zawsze, na czczo i każdy. Większość światowych i polskich klinicystów skłania się ku odpowiedzi, że u zdrowych osób (bez rozpoznanych chorób) morfologię warto wykonywać co najmniej raz w roku. Rozpoznanie choroby lub szczególne okoliczności (np. ciąża) powodują, że badanie to wykonuje się zwykle znacznie częściej, na zlecenie lekarza prowadzącego.  

Prawidłowe przeprowadzenie badania obejmuje powstrzymywanie się od jedzenia, palenia, żucia gumy i picia innych płynów niż woda co najmniej kilka, kilkanaście godzin przed pobraniem krwi (idealnie ok. 12 godzin). Badanie wykonuje się całkowicie na czczo ze względu na zmienność wartości parametrów morfologii po spożyciu posiłków i stosowaniu używek. Wskazane jest wypicie niewielkiej ilości wody (np. szklanki lub dwóch) celem uzupełnienia płynów po nocy i upłynnienia krwi. Morfologię można badać w dowolnej porze dnia, zwykle jednak najłatwiej i najbardziej praktycznie zrobić to rano.

Krew do badania pobierana jest z żyły, najczęściej z żyły w zgięciu łokciowym, ale może być pobrana także z innych obwodowo położonych żył (np. na grzbiecie dłoni czy przy nadgarstku - tzw. żyła odpromieniowa, często nazywana żyłą pediatryczną ze względu na stosunkową łatwość pobierania z niej krwi u dzieci). Krew do badania nie powinna być pobrana z naczyń włosowatych palca ze względu na inny skład niż krew żylna.

Rutynowo morfologię wykonuje się tak samo u zdrowych osób w każdym wieku, zasady przygotowania do pobrania krwi obowiązują więc dzieci, dorosłych i osoby starsze, chyba że lekarz zlecający zaleci inaczej.

Pomimo zalet sama morfologia krwi nie ochroni nas przed każdą chorobą, a jej prawidłowy wynik nie wykluczy wszystkich schorzeń, o których istnieniu w naszym organizmie możemy nie wiedzieć. Badanie to, choć kluczowe, nie informuje o wszystkich aspektach zdrowia i zwykle stanowi tylko element właściwej profilaktyki. Nie powinniśmy zatem sądzić, że "zrobiłem morfologię, wyniki są w porządku, czyli jestem zdrowy".

Do pozostałych badań laboratoryjnych, które warto wykonać u zdrowego człowieka przynajmniej raz do roku, należą także: glukoza i insulina na czczo, parametry tarczycowe (TSH, fT3 i fT4), żelazo i ferrytyna, witamina D3, enzymy wątrobowe, lipidogram, tzw. czasy krzepnięcia, CRP i OB. Ponadto warto do tego dodać badanie ogólne moczu z badaniem osadu. W uzasadnionych przypadkach listę można uzupełnić o dodatkowe, spersonalizowane badania, np. markery nowotworowe, kalprotektynę, witaminę B12, autoimmunologię, badania na choroby zakaźne takie jak WZW czy HIV, badania hormonalne.

Morfologia krwi to podstawowe i powszechne badanie, które warto wykonywać profilaktycznie co najmniej raz w roku. Nie należy się jednak do niego ograniczać, przyjąwszy zasadę, że lepiej wiedzieć, zapobiegać i leczyć, niż nie wiedzieć, zachorować i bezrefleksyjnie ignorować.

Źródła:

Solnica B. (red.), Diagnostyka laboratoryjna, PZWL, Warszawa 2023. 

Dembińska-Kieć A., Naskalski J. W. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2002.

Tefferi A., Hanson C. A., Inwards D. J., How to interpret and pursue an abnormal complete blood cell count in adults. Mayo Clin Proc. 2005 Jul;80(7).

Allan G.M., Young J., Complete blood count for screening? Can. Fam. Physician, 2017 Oct;63(10). 

CZYTAJ TAKŻE: 

Jedno badanie warto wykonywać co miesiąc. Można szybciej wykryć raka

To dlatego wynik pomiaru cukru może być zakłamany. Najczęściej winne są te czynniki

Nie tylko TSH i USG. To badanie powie prawdę o stanie tarczycy