Zrobisz je za kilkanaście złotych. Odpowie na pytanie, w jakim stanie jest trzustka
Badania laboratoryjne to jedne z najprostszych i najbardziej powszechnych testów diagnostycznych. Wyniki zazwyczaj są dostępne już następnego dnia i mogą wnieść wiele informacji na temat zdrowia pacjenta. Jednym z tego typu badań jest pomiar stężenia amylazy, który przeprowadza się m.in. w celu zdiagnozowania chorób trzustki lub problemów z trawieniem cukrów. Kiedy warto zbadać amylazę, jak przygotować się do badania i ile ono kosztuje? Wyjaśniamy.
Amylaza (AMY) to enzym wytwarzany przede wszystkim przez trzustkę, który wchodzi w skład soku trzustkowego. W mniejszych ilościach produkują ją także ślinianki, komórki znajdujące się w śluzówce jelita, a nawet jajniki, jądra i gruczoły mleczne.
Podstawową funkcją amylazy jest trawienie skrobi oraz innych wielocukrów, czyli węglowodanów złożonych obecnych w produktach spożywczych. Dzięki rozkładowi wiązań cząsteczki rozpadają się na mniejsze fragmenty i mogą zostać wchłonięte z przewodu pokarmowego.
Amylaza trzustkowa trafia do krwi, gdy dochodzi do zapalenia trzustki, niedrożności w przewodach wydalniczych, martwicy lub innych chorób tego narządu. Po upływie ok. 8 do 10 godz. zostaje wydalona przez nerki, dlatego może być oznaczana także w moczu.
Dzięki analizie wyników prób trzustkowych można także ocenić, czy organizm prawidłowo trawi skrobię i inne wielocukry, a także, czy reszta układu pokarmowego pracuje bez zarzutu.
Generalnie poziom amylazy we krwi powinien mieścić się w przedziale od 25 do 125 U/I, przy czym u osób starszych jest on szerszy i wynosi 20-160 U/l.
W moczu amylazę oznacza się w sytuacji, gdy jej stężenie we krwi jest prawidłowe, a mimo tego podejrzewa się, że pacjent przebył zapalenie trzustki (w moczu enzym utrzymuje się dłużej niż we krwi). W przypadku badania moczu norma związku to 21-447 IU/l dla kobiet i 16-491 IU/l dla mężczyzn. Oczywiście normy mogą różnić się w zależności od laboratorium. Należy pamiętać również, żeby nie próbować interpretować wyników na własną rękę, tylko udać się do specjalisty.
Poza tym, że badania krwi warto wykonywać profilaktycznie, istnieje kilka szczególnych sytuacji, które powinny skłonić cię do tego, by poddać się im w trybie pilnym. Najważniejsze z nich to:
- nudności, wymioty, bóle w nadbrzuszu, obecność krwi w stolcu i biegunka - mogą wskazywać na przewlekłe zapalenie trzustki;
- silny ból w jamie brzusznej połączony z wymiotami i biegunką - nasuwa podejrzenie ostrego zapalenia trzustki.
Badanie stężenia amylazy jest także wykorzystywane w diagnozowaniu: kamicy żółciowej, stłuszczenia trzustki, perforacji wrzodu żołądka lub dwunastnicy i niedokrwienia jelit.
Aby oznaczyć poziom amylazy, konieczne jest pobranie próbki krwi żylnej, podobnie jak w przypadku większości badań laboratoryjnych. Na pobranie należy zgłosić się na czczo.
Żeby przygotować próbkę na oznaczanie amylazy w moczu, należy umyć okolice intymne i oddać mocz do sterylnego pojemnika, który można kupić w każdej aptece. Porcja moczu powinna pochodzić ze środkowego strumienia.
Przed badaniem warto unikać picia alkoholu, a jeżeli pacjent zażywa jakiekolwiek leki - zwłaszcza wiążące wapń, bądź zawierające cytryniany lub szczawiany - musi poinformować o tym lekarza.
Poziom amylazy przekraczający 1150 U/l sygnalizuje ostre zapalenie trzustki. Przy czym najwyższe stężenie enzymu przypada na okres pomiędzy 6 a 12 godz. od wystąpienia objawów, potem spada.
Poziom amylazy we krwi w granicach 575-1150 U/l może świadczyć m.in. o: perforacji wrzodu żołądka lub dwunastnicy, kamicy przewodów trzustkowych, ostrym zapaleniu nerek, zapaleniu pęcherzyka żółciowego, niedrożności jelit, chorobach ślinianek, kwasicy ketonowej w cukrzycy, gdy stężenie glukozy we krwi przekracza 500 mg/dl, lub zaostrzeniu przewlekłego zapalenia trzustki. Podwyższona AMY może również występować u pacjentów chorujących na niektóre nowotwory, w tym raka oskrzela, wątroby, jelita grubego, jajnika i prostaty.
Podobnie jak podwyższone stężenie AMY, tak i jego spadek poniżej normy powinien budzić niepokój. Opisywana sytuacja ma miejsce, kiedy dochodzi do rozległego uszkodzenia miąższu trzustki, np. na skutek piorunującego zapalenia trzustki lub zaawansowanej fazy przewlekłego zapalenia tego narządu, uszkodzenia wątroby, ale także w przebiegu mukowiscydozy, zawału serca, ciężkich rozległych oparzeń i u osób z podwyższonym poziomem lipidów we krwi lub stosujących leki wiążące wapń.
Badanie stężenia amylazy można wykonać bezpłatnie w ramach NFZ. Wystarczy posiadać skierowanie, które może być wystawione zarówno przez specjalistę, jak i lekarza pierwszego kontaktu. Można również zgłosić się na nie prywatnie - kosztuje kilkanaście złotych.
Źródła:
A. Szczeklik, P. Gajewski. Interna Szczeklika 2023.
Akinfemiwa O, Zubair M, Muniraj T. Amylase. 2022 Nov 10. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32491670/.
CZYTAJ TAKŻE:
Boisz się raka trzustki? Tego unikaj jak ognia!
Czy można żyć bez trzustki? Zagrażają jej m.in.: rak, zapalenie i ostra cukrzyca
