Uzależniają, zmieniają osobowość? Wokół antydepresantów narosło wiele mitów
Według Narodowego Funduszu Zdrowia leki przeciwdepresyjne przyjmuje w Polsce aż 1,5 mln osób, a depresja uznawana jest za jedno z największych wyzwań zdrowotnych XXI wieku. Niestety wokół leków przeciwdepresyjnych narosło sporo mitów i wątpliwości. Mimo że ich skuteczność została bardzo dobrze udokumentowana w badaniach naukowych, a nierzadko ratują nie tylko zdrowie, ale też życie chorego, to w mediach społecznościowych spotkać można głosy, które podważają sens stosowania antydepresantów. Z tego powodu wielu pacjentów obawia się rozpoczęcia farmakoterapii depresji. Czy słusznie? Odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania dotyczące leków przeciwdepresyjnych.
Pod pojęciem leków przeciwdepresyjnych (antydepresantów) rozumie się szeroką grupę środków, które łączy jedno - zastosowanie w terapii zaburzeń depresyjnych. Ich działanie jest złożone, polega przede wszystkim na zwiększeniu ilości neuroprzekaźników w układzie nerwowym. W mechanizmie depresji obserwuje się bowiem niedobór pewnych substancji biorących udział w przekazywaniu sygnałów nerwowych, a leki pozwalają na przywrócenie naturalnej równowagi i zniwelowanie dokuczliwych objawów. Ze względu na profil działania i budowę chemiczną wyróżnia się następujące grupy antydepresantów:
- selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) - m.in. sertralina, fluoksetyna, paroksetyna, citalopram, fluwoksamina
- inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny (SNRI) - m.in. wenlafaksyna, duloksetyna;
- trójcykliczne leki przeciwdepresyjne (TLPD) - m.in. amitryptylina, doksepina, imipramina, klomipramina;
- inhibitory monoaminooksydazy (IMAO) - jedyny stosowany lek z tej grupy to moklobemid;
- leki o innych mechanizmach działania - m.in. mianseryna, reboksetyna, trazodon, bupropion, mirtazapina, agomelatyna, tianeptyna, wortioksetyna.
Jak widać współczesna medycyna ma do dyspozycji szeroki wachlarz leków, co pozwala na zindywidualizowanie terapii oraz daje szansę na wypróbowanie nowych preparatów, gdy leczenie poprzednio wybranym nie przynosi oczekiwanych skutków.
Wbrew obiegowej opinii antydepresanty nie wykazują potencjału uzależniającego. Odstawianie ich wymaga jednak uważnej obserwacji przez lekarza. Leki przeciwdepresyjne wpływają na szlaki przekaźnictwa nerwowego, zmieniając poziom neuroprzekaźników w obrębie układu nerwowego. Zaprzestanie ich przyjmowania sprawia, że przyzwyczajony organizm musi się dostosować do nowej sytuacji, co zajmuje trochę czasu i wymusza konieczność stopniowego zmniejszania dawki. W przypadku nagłego odstawienia istnieje ryzyko wystąpienia tzw. zespołu dyskontynuacji, w którego przebiegu mogą się pojawić takie objawy jak: niepokój, objawy grypopodobne, nudności, bezsenność, a także zjawisko określane jako “brain zaps", czyli nieprzyjemne uczucie krótkich wyładowań z mózgu. Nie jest to jednak to samo, co zespoły abstynencyjne po odstawieniu substancji silnie uzależniających, nie pojawia się psychiczny i fizyczny głód zażycia antydepresantów.
W przypadku stosowania leków antydepresyjnych nie należy oczekiwać natychmiastowej poprawy. Wręcz przeciwnie, na początku terapii najmocniej wyrażone są działania niepożądane, które w większości z czasem ustępują. Pojawia się także zmniejszenie poziomu odczuwanego lęku, a także poprawa napędu - chory ma więcej energii do działania. Zanim dojdzie do ustabilizowania nastroju, musi minąć co najmniej kilka tygodni od wdrożenia leku. Jest to okres, który wymaga szczególnej uwagi zarówno ze strony lekarza, jak i bliskich osoby chorej, ponieważ w tym czasie występuje większe ryzyko realizacji myśli samobójczych u pacjentów, którzy ich doświadczają.
Terapia depresji jest długotrwała. Ważne jest, żeby leki przyjmować regularnie i nie odstawiać ich samodzielnie, gdy nastąpi poprawa nastroju. Nie można ich także stosować doraźnie, ponieważ nie wykazują wtedy skuteczności, a nawet mogą okazać się szkodliwe. Zaleca się, by antydepresanty zażywać przez minimum 6 miesięcy od ustąpienia objawów w przypadku pierwszego epizodu, a w przypadku kolejnego epizodu przez przynajmniej 2 lata. Jeśli epizody będą dalej występowały, lekarz może zdecydować o utrzymaniu leczenia nawet do końca życia.
Antydepresanty jak każda grupa leków mają swoje określone działania niepożądane. Jednym z najczęściej zgłaszanych są różnego rodzaje dysfunkcje seksualne. Mogą one polegać na obniżeniu libido, trudnościach z osiągnięciem orgazmu, a u mężczyzn także na zaburzeniach erekcji. Najczęściej takie powikłania występują po lekach z grupy SSRI. Należy jednak pamiętać, że problemy w sferze intymnej są także jednym z częstszych objawów depresji i mogą wynikać nie z leczenia, ale z choroby. Z tego powodu u części chorych libido po rozpoczęciu terapii antydepresantami może ulec poprawie wraz z ogólnym zwiększeniem energii i chęci do życia.
Osoby cierpiące na depresję mogą usłyszeć, że antydepresanty zmieniają osobowość lub powodują ociężałość intelektualną. Jest to szkodliwy mit. Zmiana charakteru osoby chorej wynika z cierpienia, które jest powiązane z chorobą psychiczną. Celem stosowania antydepresantów jest zniwelowanie objawów depresji i przywrócenie prawidłowej równowagi chemicznej w układzie nerwowym. Nie mają one natomiast wpływu na osobowość czy styl bycia.
Zaleca się, by w trakcie terapii antydepresantami nie stosować żadnych używek, w tym alkoholu. Napoje wysokoprocentowe mogą obniżać skuteczność działania leków i utrudniać walkę z depresją. Nie można także zapominać, że sam alkohol działa depresyjnie, więc w celu uzyskania jak najlepszych rezultatów leczenia najlepiej jest zachować abstynencję.
CZYTAJ TAKŻE:
Prawda i mity o leczeniu depresji. Sprawdzamy, czy antydepresanty są OK?
