Mogą przekształcić się w raka. Przestrzegaj, a zmniejszysz ryzyko rozwoju polipów

Polipy jelita grubego to zmiany w błonie śluzowej jelita przypominające niewielkie narośla. Powstają one ze zmutowanych komórek nabłonka, tworząc uwypuklenia ponad powierzchnię błony śluzowej do wnętrza jelita. Choć wiele z nich jest łagodnych i długo nie daje żadnych objawów, część może z czasem przekształcić się w nowotwór - najczęściej raka jelita grubego. To właśnie dlatego tak ważna jest profilaktyka i zdrowy styl życia.

W profilaktyce polipów jelita grubego kluczowe znaczenie ma codzienne spożywanie produktów bogatych w błonnik - takich jak warzywa, owoce, pełnoziarniste zboża oraz rośliny strączkowe, a także regularna aktywność fizyczna. Poniżej dokładnie zgłębiamy temat. 

Błonnik działa niczym naturalna miotła - oczyszcza jelita, przyspiesza pasaż treści pokarmowej i zapobiega długiemu kontaktowi potencjalnie szkodliwych substancji z błoną śluzową jelita. Ponadto stymuluje procesy fermentacyjne w jelicie grubym, dzięki czemu tworzy odpowiednie podłoże dla rozwoju korzystnej mikroflory bakteryjnej. Zapobiega to namnażaniu się mikroorganizmów patogennych, które w nadmiarze zaburzają ekosystem (mikrobiom) jelitowy.

Wybieraj:

• warzywa (brokuły, brukselkę, marchew, buraki, im bardziej różnorodnie, tym lepiej); 
• owoce (jagodowe, jabłka, gruszki); 
• pełnoziarniste produkty zbożowe (płatki owsiane, chleb razowy, kasza gryczana); 
• rośliny strączkowe (soczewica, ciecierzyca, fasola).

Około 70 proc. polipów w okrężnicy to polipy gruczolakowe, które mają duży potencjał do przekształcenia się w raka jelita grubego. Badania pokazują, że dieta bogata w czerwone mięso i alkohol, a uboga w warzywa, owoce, rośliny strączkowe oraz produkty z pełnych ziaren zbóż, wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju tych zmian.

WHO zaliczyło przetworzone mięso do grupy substancji rakotwórczych. Dlatego codzienne jedzenie czerwonego mięsa wiąże się z większym ryzykiem powstawania polipów.

Ogranicz:

• czerwone mięso (wołowina, wieprzowina),
• mięso przetworzone (kiełbasy, konserwy).

Zamiast tego sięgnij po:

• ryby, zwłaszcza tłuste morskie (łosoś, makrela),
• roślinne źródła białka (tofu, soczewica, fasola).

Głównymi składnikami ludzkiego mikrobiomu jelitowego są bakterie z grup Firmicutes (m.in. Lactobacillus) oraz Bacteroides. Badania oparte na technikach biologii molekularnej wykazały, że skład mikroflory jelitowej u osób z polipami gruczolakowymi znacząco różni się od tego, który obserwuje się u osób bez takich zmian.

U pacjentów z gruczolakami stwierdzono zwiększoną obecność potencjalnie chorobotwórczych bakterii z rodzaju Proteobacteria (takich jak Pseudomonas, Helicobacter czy Acinetobacter) oraz mniejszą liczbę pożytecznych mikroorganizmów z grupy Bacteroidetes.

Utrzymanie odpowiedniej równowagi między korzystną a patogenną florą jelitową może pełnić rolę ochronną przed powstawaniem polipów. Regularne spożywanie warzyw, owoców, produktów z pełnego ziarna oraz fermentowanych przetworów mlecznych - takich jak kefir, jogurt czy zsiadłe mleko - wspiera rozwój korzystnych bakterii probiotycznych, a jednocześnie ogranicza namnażanie się bakterii gnilnych w układzie pokarmowym.

Kiedy się ruszamy, aktywujemy niemal każdy układ w naszym ciele: serce bije mocniej, płuca pracują intensywniej, mięśnie się wzmacniają, a mózg otrzymuje więcej tlenu. Regularna aktywność fizyczna pomaga obniżać ciśnienie krwi, regulować poziom cukru i cholesterolu, zmniejsza ryzyko chorób serca, udaru, cukrzycy typu 2, osteoporozy, a nawet niektórych nowotworów.

Badanie opublikowane w "British Journal of Sports Medicine" w kwietniu 2025 roku wykazało, że osoby o najwyższym poziomie codziennej aktywności fizycznej miały o 26 proc. niższe ryzyko zachorowania na różne typy nowotworów w porównaniu z osobami najmniej aktywnymi. Nawet umiarkowany wzrost aktywności znacząco obniżał ryzyko, niezależnie od intensywności ćwiczeń.

Zgodnie z aktualnymi zaleceniami, osoby dorosłe w wieku od 18 do 64 lat powinny podejmować aktywność fizyczną przez 150 do 300 minut tygodniowo przy umiarkowanej intensywności lub od 75 do 150 minut przy intensywnej aktywności. Dzieci i młodzież powinny codziennie być aktywne fizycznie przez ok. 60 minut, wykonując ćwiczenia o umiarkowanej lub dużej intensywności aerobowej.

We wszystkich grupach wiekowych zaleca się również regularne ćwiczenia wzmacniające mięśnie. Dzieci i młodzież powinny minimum trzy razy w tygodniu uczestniczyć w aktywnościach wzmacniających mięśnie i kości oraz w intensywnych ćwiczeniach aerobowych. Z kolei dorośli powinni co najmniej dwa razy w tygodniu wykonywać ćwiczenia siłowe o umiarkowanej lub większej intensywności, angażujące wszystkie główne grupy mięśni, co przynosi dodatkowe korzyści zdrowotne.

W pracy "Czynniki ryzyka związane ze stylem życia w przypadku polipów ząbkowanych jelita grubego" wykazano wyraźny wpływ codziennych nawyków na ryzyko rozwoju zmian przedrakowych w jelicie grubym.

Okazuje się, że osoby spożywające najwięcej alkoholu są aż o 33 proc. bardziej narażone na wystąpienie polipów gruczolakowatych w porównaniu z tymi, które piją najmniej. Podobnie zwiększona masa ciała ma znaczenie - wyższy wskaźnik BMI przekłada się na 42 proc. większe ryzyko rozwoju tych zmian.

Nie bez znaczenia jest również dieta. Duże ilości tłuszczu i czerwonego mięsa wiążą się z podwyższonym ryzykiem pojawienia się polipów. Z kolei sposób odżywiania bogaty w kwas foliowy, wapń i błonnik może działać ochronnie, zmniejszając ryzyko wystąpienia zmian nowotworowych. Wyniki te potwierdzają wcześniejsze ustalenia dotyczące gruczolaków i raka jelita grubego - styl życia ma realny wpływ na zdrowie jelit.

Źródła:

Lesley Bailie i in.: Lifestyle Risk Factors for Serrated Colorectal Polyps: A Systematic Review and Meta-analysis (https://www.gastrojournal.org/article/S0016-5085(16)35028-4/fulltext?).

https://ncez.pzh.gov.pl/ruch_i_zywienie/nowe-zalecenia-who-dotyczace-aktywnosci-fizycznej/.

https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/dietoprofilaktyka-polipow-jelita-grubego-2/.

CZYTAJ TAKŻE:

Osłabiają przepuszczalność jelit, wywołują stany zapalne. Polacy piją litrami

Objawy są uciążliwe i często wstydliwe. Jak sprawdzić, czy mamy do czynienia z IBS?

Prowadzi do wrzodów, stanu zapalnego, a nawet raka. Groźna bakteria, którą trzeba leczyć