Koją nerwy, wspierają pamięć, chronią mózg. Czy adaptogeny naprawdę działają?

Źródła historyczne podają, że już tysiące lat temu dla poprawy zdrowia oraz do walki z różnymi chorobami, stosowano zioła.  Przygotowane mikstury miały zapewnić nie tylko zdrowie, ale także siłę u mężczyzn czy płodność u kobiet.

W latach 40. XX wieku Rada Komisarzy Ludowych rozpoczęła prace naukowe nad substancjami, które miały wspierać radzieckich żołnierzy oraz robotników. Poszukiwano eliksiru, który poprawi kondycję mężczyzn, zwiększy ich siłę oraz ułatwi ich przystosowanie do trudnych warunków - zarówno fizycznych, jak i psychicznych.

Termin "adaptogeny" został wprowadzony przez Mikołaja Łazariewa, który definiował je jako substancje powodujące niespecyficzną odporność organizmów żywych.

W latach 70. XX wieku rozpoczęto prace nad syntentycznymi adaptogenami (np. bemetyl), które nie tylko wzmacniały odporność organizmu, zwiększały siłę mięśni, ale wykazywały także działanie obniżające poziom cukru i ciśnienia tętniczego krwi.

Od tego czasu w Instytucie Fizjologii i Farmakologii Adaptacji we Władywostoku przeprowadzono liczne badania nad roślinnymi adaptogenami, które miały na celu wskazać wszystkie możliwości chemiczne i biologiczne cennych substancji zawartych w konkretnych roślinach. Badania przeprowadzano na pracownikach kopalni, kierowcach długodystansowych, a także sportowcach.

Kosmonauta Walerij Władimirowicz Polakow to rekordzista, jeśli chodzi o najdłuższy, nieprzerwany pobyt w kosmosie. Mężczyzna spędził 14 miesięcy na stacji orbitalnej. Polakow przyznał, że podczas całego pobytu w kosmosie przyjmował adaptogeny, które pomogły mu zmniejszać zmęczenie i dzięki którym łatwiej było mu znosić zmiany w statku kosmicznym.

W 1972 roku podczas olimpiady w Monachium radzieccy sportowcy zdobyli aż 50 złotych medali. Potwierdzono wówczas, że aby podnieść wydolność olimpijczyków, podawano im adaptogeny.

W ślad za nimi podążyli także Amerykanie, którzy rozpoczęli suplementowanie wśród pracowników NASA oraz u sportowców.

Prowadzone nad adaptogenami badania naukowe opierały się o obserwację reakcji organizmów na różne czynniki zewnętrzne, takie jak temperatura, hałas, długotrwała aktywność fizyczna czy stres. Uczestnicy badań przyjmowali suplementy z adaptogenami, pod wpływem których nie tylko zwiększała się ich odporność na powyższe czynniki, ale zwiększała się także ich zdolność do zapamiętywania, wysiłku umysłowego oraz wyostrzały się ich zmysły.

Adaptogenom przypisuje się wiele właściwości prozdrowotnych:

• łagodzą skutki stresu na poziomie komórkowym,
• usprawniają procesy chemiczne zachodzące w mózgu,
• wzmacniają siłę mięśni,
• usprawniają pracę wątroby,
• obniżają poziom cukru,
• regulują poziom cholesterolu,
• obniżają ciśnienie tętnicze krwi,
• poprawiają jakość snu,
• działają przeciwlękowo.

Korzystne właściwości adaptogenów spowodowane są ich działaniem na organizm na poziomie komórkowym, wpływając na układy enzyatyczne i układ hormonalny. Rośliny adaptogenne wpływają na rdzeń nadnerczy, który odpowiada za produkcję i magazynowanie adrenaliny, noradrenaliny i dopaminy.

Adaptogeny wykorzystywane są aktualnie w kosmetykach jak i sprzedawane są w formie suplementów diety. Można je kupić w postaci kapsułek, kropli czy w proszku, jednak najlepiej przebadaną formą jest postać płynna.

Wśród roślin, które wspomagają organizm w odzyskaniu witalności, wymienia się kilka o udowodnionym działaniu.

Ashwagandha

Najpopularniejszym adaptogenem jest ashwagandha, która wykazuje silne działanie na komórki nerwowe: zmniejsza napięcie nerwowe, poprawia pamięć, koncentrację, zwiększa zdolność uczenia się i wykazuje korzystne działanie u osób, które mają problem z niekontrolowanymi wybuchami złości. Witanolidy zawarte w roślinie wykazują także działanie antynowotworowe i przeciwbakteryjne.

Badania wskazują, że regularne zażywanie wyciągu z ashwagandy zmniejsza dolegliwości bólowe związane m.in. z zapaleniem stawów. Zalecana jest także kobietom w okresie menopauzy, osobom z niedoborem żelaza oraz mężczyznom z problemami związanymi z płodnością.

Cytryniec chiński

W badaniach nad cytryńcem chińskim udowodnino, że zawarte w nim fitoskładniki mają korzystne działanie na komórki wątrobowe i mózgowe. Adaptogenne działanie rośliny wiąże się z działaniem przeciwutleniającym oraz wpływem na oś podwzgórze-przysadka-nadnercza. Powoduje obniżenie poziomu kortyzolu, minimalizuje negatywne działanie stresu na komórki człowieka.

Udowodnino także, że suplementowanie adaptogenów z cytryńca chińskiego wspomaga pracę układu krążeniowego, obniża poziom cholesterolu oraz wspiera wątrobę w procesach detoksykacyjnych.

Różeniec górski

Różeniec górski zwiększa siłę mięśni, poprawiając tym samym kondycję oraz wytrzymałość organizmu. Wpływa na produkcję serotoniny i noradrenaliny. Wyciąg z różeńca może być stosowany w walce ze zmęczeniem, w zaburzeniach snu i stanach lękowych.

Wykazano również jego wpływ na serce: reguluje tętno i siłę skurczu mięśnia sercowego.

Korzeń maca

Korzeń maca jest rośliną bogatą w witaminy z grupy B, witaminę C, a także cynk, żelazo, miedź, selen, bor. Jego działanie opiera się o wsparcie układu immunologicznego, poprawia odporność, ma działanie bakteriobójcze.

Adaptogenne działanie korzenia polega na łagodzeniu napięć nerwowych, likwidacji szkód na poziomie komórkowym, wywołanych przewlekłym stresem. Wykazano jego korzystne działanie na układ hormonalny: zmniejsza objawy menopauzy, poprawia płodność, zmniejsza dolegliwości związane z menstruacją, zwiększa libido.

Korzeń maca wykazuje także działanie przeciwmiażdżycowe, zbija cholesterol i reguluje ciśnienie tętnicze.

Należy pamiętać, że adaptogeny to substancje wspierające działanie organizmu, ale nie mają one właściwości leczniczych. Nie powinny stanowić podstawy leczenie jednostek chorobowych, w których jedynym potwierdzonym działaniem leczniczym są substancje farmakologiczne.

Niewątpliwie po adaptogeny mogą sięgać osoby bardzo aktywne, zarówno fizycznie jak i umysłowo. Są preparatem, który może wspierać leczenie zaburzeń lękowych lub depresji. Poprawiają sen, usprawniają metabolizm, co wiąże się z większą energią na poziomie komórkowym. Są dobrym wyborem dla osób narażonych na przewlekły stres oraz dla osób, które odczuwają duże zmęczenie i brak motywacji do działania. Badania nad adaptogenami wciąż trwają, a naukowcy poszukują ich szerszego zastosowania w medycynie.

Źródła:

A. Marciniak, S. Nemeczek i .in., Adaptogens - use, history and future. Late-onset Pompe disease - literature review and summary of current knowledge. Quality in Sport. 2023;9(1):19-28. eISSN 2450-3118.

H.W. Kucharska, Analiza częstości stosowania suplementów na bazie roślinnych adaptogenów i ich wpływ na dobrostan psychofizyczny użytkowników, Medycyna Środowiskowa - Environmental Medicine 2022, Tom 25, Nr 3-4, 46-53

CZYTAJ TAKŻE: 

Jedna filiżanka przed snem ukoi nerwy. Na stres działa nie tylko melisa

Łączenie leków może wywołać zespół serotoninowy. Wiele nieoczywistych objawów

Dosypuj do kawy, jogurtu czy owsianki. Zwalcza zmęczenie, niweluje stres