Jak postępować przy zwichnięciach? Zapamiętaj pięć punktów

Zwichnięciem nazywamy brak prawidłowego ułożenia względem siebie powierzchni stawowych kości, budujących staw. Wyróżnia się zwichnięcie całkowite, w którym obie powierzchnie stawowe nie kontaktują się ze sobą, oraz niecałkowite, czyli podwichnięcie, w którym powierzchnie co prawda kontaktują się ze sobą, jednak jedynie częściowo. 

Zwichnięciu mogą ulec wszystkie stawy, jednak najczęściej dochodzi do zwichnięcia kostki, rzepki, stawów paliczkowych (potocznie nazywanych "wybiciem palca") i nadgarstka, a także stawu kolanowego i barkowego. 

W następstwie zwichnięcia dochodzi do rozciągnięcia i uszkodzenia torebki stawowej. Jeżeli uraz jest poważny, dodatkowo uszkodzeniu mogą ulec otaczające torebkę naczynia i nerwy.

Czym różni się skręcenie od zwichnięcia? Czasami zdarza się nam używać tych terminów naprzemiennie, jednak opisują one inny charakter uszkodzenia stawu.

W przypadku skręcenia dochodzi do gwałtownego rozciągnięcia czy wykręcenia stawu, co prowadzi do uszkodzenia torebki stawowej i więzadeł. Powierzchnie stawowe nie ulegają zmianie. Natomiast głównym elementem zwichnięcia, odróżniającym je od skręcenia, jest przemieszczenie względem siebie powierzchni stawowych, co w efekcie prowadzi do rozerwania torebki stawowej i więzadła.

Głównym objawem zwichnięcia jest obrzęk stawu, który niekiedy może być bardzo nasilony. Zwykle narasta szybko i może towarzyszyć mu zasinienie wynikające z uszkodzenia naczyń. Dodatkowo występuje bardzo silny ból, nie tylko przy dotknięciu stawu, ale również w spoczynku. 

Ze względu na przemieszczenie powierzchni stawowych zmienia się obrys stawu. Dodatkowo pacjent nie ma możliwości poruszania chorym stawem, a każda próba nasila ból. Jeżeli doszło do uszkodzenia naczyń torebki, na kończynie tętno może być niewyczuwalne oraz może dojść do jej oziębienia. W przypadku urazu nerwów mogą wystąpić zaburzenia czucia lub - przy całkowitym uszkodzeniu nerwu - porażenia ruchowego kończyny.

Aby pomóc osobie, która zwichnęła staw:

• zachęć poszkodowanego do pozostania w spoczynku - każda próba poruszania chorym stawem może nasilać uszkodzenie torebki stawowej i zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań w postaci przerwania ciągłości naczyń i nerwów;
• unieruchom kończynę w stawie przy pomocy chusty trójkątnej, szyny ortopedycznej lub bandaża elastycznego, a jeżeli nie masz do nich dostępu, użyj chusty, kawałków kartonu, patyka czy parasola;
• schłodź okolicę urazu - możesz w tym celu zrobić okłady z lodu lub posmarować delikatnie staw maścią o działaniu przeciwobrzękowym (np. Altacetem);
• wezwij pomoc - w zależności od rozległości i możliwości poruszania się chorego, zadzwoń po karetkę lub jak najszybciej zawieź chorego do szpitala;
• nigdy nie nastawiaj stawu samodzielnie - może to zrobić wyłącznie lekarz. W przypadku większych stawów, np. kolanowego, nastawienie przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym, natomiast do zwichnięcia mniejszych wystarczy miejscowe znieczulenie.
  

W okresie regeneracji stawów zalecane jest chłodzenie stawu i ograniczenie ruchu. Współczesna medycyna odchodzi od stosowania gipsu na zwichnięte stawy - zamiast tego w celu unieruchomienia stosuje się stabilizatory, które można kupić w większości sklepów ze sprzętem medycznym i do rehabilitacji. Stosowanie maści o działaniu przeciwzapalnym, przeciwobrzękowym i chłodzącym może dodatkowo skutecznie uśmierzyć ból związany z uszkodzeniem torebki stawowej.

Staw, który uległ zwichnięciu, jest osłabiony i przez to istnieje ryzyko ponownych urazów. Przez to zaleca się fizjoterapię, która pozwoli wzmocnić elementy stawu i zmniejszy prawdopodobieństwo kolejnego zwichnięcia.

Karolina Tarnas

Czytaj również: 

6 domowych sposobów na skręcony staw 

Fakty i mity na temat reumatoidalnego zapalenia stawów