Zatorowość płucna. Objawy, których nie można lekceważyć

Do zatorowości płucnej dochodzi, kiedy nastąpi zwężenie lub zamknięcie tętnicy płucnej lub którejś jej gałęzi. Zamknięcie lub zwężenie spowodowane jest dostaniem się do niej materiału zatorowego, którym najczęściej są skrzepliny pochodzące z żył głębokich kończyn dolnych.  Zator może wywołać również płyn owodniowy (dotyczy to kobiet ciężarnych), tkanka tłuszczowa (w przypadku złamań kości długich), powietrze (może dostać się do krwioobiegu przy wprowadzaniu cewnika do żyły centralnej) lub masy nowotworowe, które przedostały się do układu krążeniowego.

Aż 30 proc. przypadków zatorowości płucnej występuje z nieznanego powodu. Oznacza to, że nie istniała żadna okoliczność, która miała bezpośredni wpływ na wystąpienie zatoru. Najczęściej jest wynikiem zakrzepicy żył głębokich. W Polsce na tą chorobę zapada około 50 tys. osób rocznie, a u 20 tys. występuje zatorowość płucna. Kluczowe znaczenie w statystykach ma wiek, ponieważ zapadalność na zatorowość jest większa po 40. roku życia, a w każdej kolejnej dekadzie ryzyko wzrasta dwukrotnie.

Do klinicznych czynników wpływających na prawdopodobieństwo wystąpienia zatorowości, zalicza się:

• unieruchomienie kończyny na skutek urazu,
• nowotwory złośliwe,
• niewydolność serca,
• otyłość,
• żylaki kończyn dolnych,
• nikotynizm,
• doustna antykoncepcja,
• ciąża i połóg.
  
  

Najczęściej zatorowość płucna ma przebieg o nagłym początku z zaostrzonym obrazem klinicznym. U chorego pojawia się silna duszność, ból w klatce piersiowej i kaszel. U ponad połowy chorych pojawia się przyspieszony oddech i szybsze bicie serca. Może wystąpić zasłabnięcie lub omdlenie, które wynika ze spadku ciśnienia krwi. Przy zatorowości chory odczuwa niepokój oraz mogą wystąpić zlewne poty. Im gwałtowniejszy przebieg objawów, tym ryzyko zgonu jest większe, ponieważ świadczy to o całkowitym zamykaniu tętnicy płucnej. W przypadku utraty przytomności z zatrzymaniem oddechu, należy jak najszybciej rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową oraz wezwać zespół ratownictwa medycznego.

Zatorowość może przebiegać jak zaostrzenie astmy oskrzelowej, POChP lub dawać objawy podobne do zawału mięśnia sercowego. Przebieg zatorowości nie jest wówczas gwałtowny, co nie oznacza, że mniej niebezpieczny. Kluczową rolę odgrywa wówczas szybka i dokładna diagnostyka.

Zatorowość płucna najczęściej jest różnicowana z zawałem mięśnia sercowego. Najważniejszym badaniem, jakie należy wykonać, jest oznaczenie D-dimerów w osoczu. Są to białka, które wytrącają się podczas procesu krzepnięcia krwi. Ich duża ilość świadczy o tym, że w naszym organizmie  dochodzi do procesów krzepnięcia, a zatem prawdopodobieństwo zatorowości jest duże. Następnie należy oznaczyć CKMB oraz poziom troponin sercowych. 

Te badania pozwolą ocenić, czy objawy są wynikiem zatorowości czy zawału mięśnia sercowego. Badaniami, które pozwalają postawić diagnozę, są również: EKG, echo serca, RTG klatki piersiowej lub tomografia komputerowa klatki piersiowej z kontrastem. Dopiero tak pełna diagnostyka pozwoli potwierdzić lub wykluczyć zatorowość w przypadku, kiedy objawy nie są jednoznacznie wskazujące.

Do zatoru może dojść w przypadku długo trwających unieruchomień. Narażeni na nią są pacjenci po urazach, najczęściej złamaniach, kiedy leczenie obejmuje założenie opatrunku gipsowego i unieruchomienie kończyny. W takiej sytuacji lekarz przepisuje heparynę drobnocząsteczkową w ampułkostrzykawkach, którą pacjent samodzielnie podaje sobie przez cały czas trwania rekonwalescencji. Ma ona za zadanie rozrzedzić krew i zminimalizować ryzyko powstawania skrzeplin. Nigdy nie należy na własną rękę odstawiać tego leku, jeśli którakolwiek kończyna jest unieruchomiona na skutek urazu.

W przypadku stwierdzenia zakrzepicy żył, każda dłuższa podróż (powyżej 5 godzin) w pozycji wymuszonej, jak lot samolotem czy jazda samochodem, wymaga odpowiedniej profilaktyki. Należy ubrać luźne ubranie, wykonywać ćwiczenia stóp i łydek, w trakcie lotu samolotem można spacerować, a w trakcie podróży samochodem zaplanować postój i odbyć spacer. Należy zadbać o prawidłowe nawodnienie, a po konsultacji z lekarzem prowadzącym, przyjąć lek rozrzedzający krew.

Kobiety w ciąży najczęściej na zatorowość płucną są narażone w trzecim trymestrze ciąży oraz w okresie połogu, czyli w ciągu pierwszych sześciu tygodni po porodzie. W grupie ryzyka znajdują się kobiety u których stwierdzono m.in. żylaki kończyn dolnych, otyłość, wiek powyżej 35 roku życia, odwodnienie. Już na wczesnym etapie ciąży, lekarz prowadzący może zdecydować o wprowadzeniu leków rozrzedzających krew, jeśli są ku temu wskazania. 

CZYTAJ TAKŻE: 

Choroby naczyniowe. Komu najbardziej zagrażają?

Pierwsze sygnały żylaków kończyn dolnych

Jak prawidłowo zadbać o swoje żyły