Pięć zdań, w których kryje się bierna przemoc. Ofiara nie zdaje sobie sprawy

Pasywna agresja (inaczej gaslighting) to zjawisko polegające na świadomym i zamierzonym krzywdzeniu innej osoby. Cechą charakterystyczną tego typu agresji jest to, że nie jest ona przejawiana poprzez złość czy wyrażanie wprost negatywnych emocji. Zamiast tego agresorzy działają poprzez manipulację lub pod przykrywką troski i dobrych intencji. Z tego powodu długotrwała pasywna agresja doprowadzić może u ofiary do spadku samooceny czy uzależnienia się od oprawcy. To właśnie jeden z głównych celów oprawców - przejęcie kontroli nad inną osobą. 

Pasywna agresja jest dla wielu osób bardzo trudna do rozpoznania. Nie ułatwia tego fakt, że do gaslightingu bardzo często dochodzi w rodzinie lub w związkach, ale zachowania bierno-agresywne mogą wykazywać też współpracownicy czy "przyjaciele".

Skąd wzięła się nazwa gaslighting? Termin ten ma związek z amerykańskim dramatem psychologicznym z 1944 roku o tytule Gaslight. Jego główny bohater za wszelką cenę próbuje przejąć kontrolę nad swoją dopiero co poślubioną żoną. W dramacie ukazane są jego liczne manipulacje i próby wmawiania partnerce nerwicy czy znikania pozostawionych przez nią w domu przedmiotów. Jego działanie znacząco pogarsza stan psychiczny żony. Akcja filmu jest doskonałym przykładem na to, czym jest i do czego prowadzi pasywna agresja.

Pasywna agresja przejawiać się może zarówno werbalnie, jak i niewerbalnie. Dodatkowo w przypadku agresji werbalnej bardzo często to nie słowa są najważniejsze, a towarzysząca im mimika czy ton, w jakim są one wypowiadane. Charakterystyczne zwroty, jakie bardzo często wypowiadane są przez oprawców to m.in. "Jesteś przewrażliwiona", "Jak zwykle przesadzasz", "Coś sobie uroiłeś" czy w końcu "To wcale się nie wydarzyło".

Aby lepiej poznać agresorów, Amerykańska Krajowa Infolinia ds. Przemocy w Rodzinie wyszczególniła kilka technik, jakie bardzo często wykorzystują oprawcy, a także towarzyszące im zwroty. Tutaj warto wymienić zwłaszcza:

1.     Wstrzymanie - to zachowanie, w którym oprawca komunikuje, że nie ma zamiaru słuchać wytłumaczeń lub punktu widzenia ofiary. Można poznać to po takich zwrotach jak np. "Nie mam zamiaru ciebie słuchać" lub "Koniec dyskusji"

2.     Blokowanie - to zachowanie, w którym oprawca sprytnie zmienia temat i kieruje zainteresowanie na coś zupełnie innego lub zdecydowanie zaprzecza temu, co mówi ofiara. Charakterystyczne zwroty to np. "Czy to kolejny dziwny pomysł?" czy "Porozmawiajmy o czymś innym".

3.     Kontrowanie - to w zdecydowanej większości przypadków zaprzeczanie temu, co sądzi ofiara. Bardzo często kontrowanie sprowadza się także do wmawiania ofiarom, że źle zapamiętały daną sytuację. Charakterystyczne zwroty to np. "Nie masz racji. Mylą ci się sytuacje".

4.     Trywializację - to zachowanie, które ma na celu sprawienie, że ofiara uzna, że jej uczucia są nieistotne. Najczęściej stosuje takie zwroty jak "Jesteś przewrażliwiona" czy "Obrazisz się o taką błahą sytuację?".

5.     Zaprzeczanie - to zachowanie, w którym agresor, udaje, że nie pamięta danej sytuacji lub zaprzecza wcześniej złożonym obietnicom. Poznać to można np. po takim zwrocie jak: "Nie mam pojęcia o czym mówisz".

Szacuje się, że gaslighting dotyczyć może nawet 20 proc. społeczeństwa. Niestety, wiele ofiar nie zdaje sobie sprawy z toksyczności relacji, w jakiej się znajduje. Mimo wszystko warto pamiętać, że bierną agresję poznać można nie tylko po zachowaniach agresora, ale także i po emocjach oraz objawach, jakie pojawiają się u ofiary. 

Pasywna agresja powodować może u ofiary:

• uzależnienie się od oprawcy;
• spadek samooceny;
• utratę pewności siebie;
• zdezorientowanie;
• pogorszenie kondycji psychicznej;
• pogorszenie nastroju i smutek;
• pogorszenie relacji z rodziną i przyjaciółmi;
• wycofanie się z kontaktów towarzyskich;
• problem z samodzielnym podejmowaniem decyzji.

Jeżeli zaobserwowałeś lub zaobserwowałaś u siebie lub u kogokolwiek ze swoich bliskich powyższe objawy, poszukaj profesjonalnej pomocy. Zgłoś się do psychologa lub zadzwoń pod bezpłatny numer 800 120 002. Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia" czynne jest całą dobę.