Brak energii, problemy ze snem, obniżony nastrój. Objawy SAD powracają jesienią

Sezonowe zaburzenie afektywne (lub choroba afektywna sezonowa, od ang. seasonal affective disorder, w skrócie SAD) to termin określający duże zaburzenie depresyjne (MDD) o charakterze sezonowym. Jest to rodzaj depresji wywołanej zmianami sezonowymi. Zwykle objawy zaczynają się jesienią lub zimą i stają się coraz częstsze. 

Depresja sezonowa najczęściej dotyka kobiety i młodych dorosłych, jednak może zostać stwierdzona u każdego. Dokładna przyczyna SAD nie jest znana, ale badania wskazują przede wszystkim na niedostateczną ekspozycję na światło dzienne.

Jedna z teorii głosi, że zmniejszona ekspozycja na światło słoneczne zimą i zwiększona wiosną i latem wpływa na naturalny zegar biologiczny, który reguluje hormony, sen i nastrój. Organizm osoby dotkniętej sezonowym zaburzeniem afektywnym wykazuje trudności z regulacją naturalnego rytmu dobowego. Te nieprawidłowości związane są poziomem hormonów: serotoniny i melatoniny. W tym przypadku mamy do czynienia z niskim poziomem serotoniny, która "budzi" organizm, a zbyt wysokim poziomem melatoniny, która reguluje sen.

Badania nad SAD wykazują, że głównym czynnikiem ryzyka jest położenie geograficzne. Niestety polskie, długie, jesienne i zimowe noce sprzyjają jesiennej depresji. Najbardziej narażone są osoby, które cierpią na depresję lub chorobę afektywną dwubiegunową. SAD dotyka często również osoby, u których w rodzinie występowały zaburzenia psychiczne.

Pierwsze objawy depresji sezonowej na ogół pojawiają się jesienią i przemijają wiosną (ale nie jest to regułą - u 10 proc. pacjentów sezonowe zaburzenie afektywne występuje latem). Pacjenci dotknięci SAD doświadczają objawów co roku przez cztery do pięciu miesięcy.

Objawy sezonowego zaburzenia afektywnego to:

• obniżenie nastroju,
• brak energii,
• problemy z koncentracją,
• brak motywacji, 
• nienaturalne pobudzenie,
• utrata zainteresowania życiem rodzinnym i towarzyskim,
• niewyjaśniona utrata wagi,
• brak apetytu na zmianę z kompulsywnym przejadaniem się,
• bezsenność i trudności z zasypianiem,
• obniżenie popędu seksualnego, 
• myśli samobójcze.

Wymienione objawy mogą utrudnić normalne funkcjonowanie i znacznie obniżyć jakość życia.

Obniżenie nastroju jesienią, które utrzymuje się tygodniami i odbiera ci chęć do życia, to ważny sygnał alarmowy. Nie wolno go bagatelizować. Właściwą diagnostykę, poradę i wdrożenie skutecznego leczenia uzyskamy, zgłaszając się do lekarza psychiatry. 

Najczęściej o SAD mówimy wtedy, gdy objawy pojawiają się drugi raz z rzędu o tej samej porze roku. Co więcej, jeśli nie ustępują wiosną, diagnoza zmienia się na ciężką depresję lub chorobę afektywną dwubiegunową. Oba stany wymagają stałej kontroli i leczenia.

W leczeniu farmakologicznym SAD stosuje się leki przeciwdepresyjne. Pacjenci przyjmują preparaty, które zwiększają poziom dopaminy, selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) i inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI).

Leczenie farmakologiczne zawsze musi iść w parze z psychoterapią - najczęściej stosowana jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT), która może pomóc osobom z SAD nauczyć się koncentrować na pozytywnych myślach i działaniach.

Z racji tego, że za najbardziej prawdopodobną przyczynę występowania zaburzeń depresyjnych o charakterze sezonowym uznaje się zmniejszenie ilości światła słonecznego, które następuje w miesiącach jesienno-zimowych, uznaną i rekomendowaną metodą leczenia depresji sezonowej jest terapia światłem. To dobra alternatywa dla leków i wsparcie psychoterapii. Jej ideą jest zastąpienie światła naturalnego sztucznym. Terapia odbywa się przy pomocy specjalnych lamp emitujących silne białe światło. Działa ono na receptory w mózgu jak światło słoneczne i wspiera regulowanie naturalnego wydzielania hormonów zgodnie z rytmem dobowym.

Terapię światłem można stosować w domu. Kluczem do powodzenia jest regularne używanie lampy przez 30 minut dziennie. Czas ten można rozbić na kilka sesji, z czego pierwsza powinna odbywać się przed godz. 10 rano. Terapia światłem jest bezpieczna, choć na początku pacjenci skarżą się na bóle głowy i nadmierne pobudzenie. Ponadto niektóre leki, zwłaszcza antybiotyki, takie jak tetracyklina, mogą zwiększać wrażliwość skóry na światło, a jeśli w rodzinie występowały zwyrodnienia plamki żółtej, długotrwałe narażenie na terapię światłem może zwiększać ryzyko choroby. Jeśli zachodzi którakolwiek z tych sytuacji, przed podjęciem terapii światłem skonsultuj się z lekarzem.

SAD wpływa nie tylko na nastrój. Wiąże się również z zaburzeniami funkcji poznawczych, w tym problemami z koncentracją i pamięcią roboczą - takimi jak problemy z przypominaniem sobie nowo poznanych informacji lub znajdowaniem właściwych słów podczas mówienia.

Jeśli wystąpią objawy związane z SAD, skontaktuj się z lekarzem. Uzyskasz fachową pomoc doraźnie i będzie możliwość wdrożenia terapii, która pomoże zminimalizować objawy przed kolejnym sezonem.

Jeśli myślisz o wyrządzeniu krzywdy sobie lub innym, natychmiast zwróć się o pomoc lekarską lub zadzwoń pod numer 800 70 2222 do Centrum Wsparcia dla Osób Dorosłych w Kryzysie Psychicznym.

CZYTAJ TAKŻE:

Post-holiday blues ujawnia się po powrocie z urlopu. Gorsze samopoczucie przez ok. dwa tygodnie

Objawy depresji u mężczyzn są inne niż u kobiet. Oto co może na nią wskazywać

Prawda i mity o leczeniu depresji. Sprawdzamy, czy antydepresanty są OK