U najmłodszych wygląda zupełnie inaczej. Jak objawia się depresja u dzieci?

Przyczyny depresji u dzieci są zazwyczaj wieloczynnikowe. Wpływ na jej rozwój mogą mieć m.in. czynniki genetyczne i środowiskowe. Część dzieci z depresją ma rodzinną historię występowania tej choroby, np. u rodzeństwa, rodziców czy dziadków. Wiąże się to z obecnością genetycznej predyspozycji do obniżonego nastroju.

Na rozwój depresji u dzieci mogą mieć wpływ także przykre doświadczenia w domu, szkole bądź w relacjach z rówieśnikami. Doświadczanie przemocy w domu (np. bicie dziecka, niespełnianie lub ignorowanie jego potrzeb emocjonalnych), w szkole (bycie ofiarą gnębienia przez kolegów i koleżanki) może być dla dziecka zbyt trudne, aby móc poradzić sobie z tym bez pomocy specjalisty. Na depresję narażone są również dzieci przewlekle chore, m.in. ze względu na ból lub częste pobyty w szpitalu.

Znanych jest wiele czynników ryzyka depresji u dzieci i młodzieży. Wśród nich wymienia się m.in.:

• występowanie depresji lub innych zaburzeń psychicznych w rodzinie;
• traumatyczne wydarzenia w przeszłości;
• choroby przewlekłe, niepełnosprawność;
• doświadczanie przemocy fizycznej bądź psychicznej w najbliższym otoczeniu (w domu, szkole);
• obecność zaburzeń neurorozwojowych, np. autyzmu, ADHD;
• zmiany hormonalne zachodzące w okresie dojrzewania;
• zaburzenia lękowe;
• niewłaściwa dieta.

Obraz kliniczny depresji u dzieci może znacznie różnić się w porównaniu do objawów występujących u osób dorosłych. Dzieci mogą wykazywać trudności z nazywaniem tego, jak się czują. Z tego powodu bardzo częstą oznaką depresji jest frustracja, rozdrażnienie i zwiększona skłonność do wybuchów złości. Objawy te mogą być źle interpretowane przez opiekunów jako nieposłuszeństwo, przez co część dzieci nie otrzymuje odpowiedniego i potrzebnego wsparcia. Rzadko pojawia się typowy dla depresji u dorosłych obniżony nastrój. Kolejnym sygnałem, na który warto zwracać uwagę, jest pogorszenie przyrostów masy ciała. Obok depresji może być to również sygnał wielu innych problemów, np. ze strony przewodu pokarmowego.

Warto zdawać sobie również sprawę, że u dzieci w przebiegu depresji pojawia się również charakterystyczna dla depresji osób dorosłych utrata zainteresowań. Najmłodsi komunikują ją jednak w inny sposób - częściej mówią, że ich ulubiona gra lub zabawa im się znudziła, bądź nagle stała się głupia. Bardzo częstą manifestacją depresji u dzieci są również niespecyficzne objawy somatyczne - bóle głowy, brzucha, zaparcia czy pogorszenie wydolności fizycznej.

Mimo stale wzrastającej świadomości społeczeństwa, temat samobójstw wśród dzieci i młodzieży wciąż pozostaje tematem tabu, o którym mało się mówi. Jest to również bardzo trudny temat, budzący wiele emocji. Niestety statystyki są bezlitosne - w czasie epizodu depresyjnego myśli samobójcze występują u ok. 60 proc. dzieci, z czego 30 proc. podejmuje się próby samobójczej.

W Polsce samobójstwa stanowią drugą po wypadkach przyczynę śmierci dzieci w wieku powyżej 13 lat, z czego zdecydowaną większość stanowią chłopcy. Pokwitanie to czas burzliwych zmian hormonalnych, poszukiwania własnej tożsamości. Jest to również okres w życiu młodych ludzi, który najbardziej sprzyja konfliktom w domu, szkole oraz trudnym sytuacjom w relacjach z rówieśnikami. Z tych względów nastolatkowie są bardziej podatni na rozwój depresji, a ponadto częściej od dzieci młodszych wykazują myśli oraz próby samobójcze.

Diagnostyką i leczeniem depresji u dzieci zajmuje się psychiatra dziecięcy. Na początku lekarz będzie chciał zebrać wywiad od rodziców (w przypadku małych dzieci) lub od samego pacjenta (w przypadku nastolatków). Rozmowa jest zazwyczaj rozłożona na kilka wizyt, dzięki czemu lekarz może zebrać jak najwięcej informacji na temat dziecka i jego rozwoju. Na tej podstawie zazwyczaj stawia diagnozę, a następnie dobiera odpowiednie leczenie.

Może się zdarzyć również tak, że w trakcie wywiadu lekarz zauważy potrzebę pogłębienia diagnostyki np. o zaburzenia neurorozwojowe (m.in. autyzm, ADHD) lub inne jednostki chorobowe. W takiej sytuacji może skierować dziecko na dodatkowe testy przeprowadzane np. przez psychologa diagnostę.

Leczenie depresji u dzieci jest wielokierunkowe. Bardzo ważna jest psychoedukacja pacjenta i jego rodziny. Istotne jest wytłumaczenie rodzicom źródła objawów u dziecka oraz tego, w jaki sposób mogą wspierać swoją pociechę w trudnych chwilach. Jeśli istnieje podejrzenie przemocy w rodzinie, wskazana jest interwencja środowiskowa i w razie potrzeby uruchomienie odpowiednich działań (np. procedury “Niebieskiej Karty" czy zawiadomienie policji).

Skuteczną metodą leczenia depresji może być również psychoterapia, która skupia się na przepracowaniu problemów, z jakimi boryka się dziecko, również z traumami. W przypadku umiarkowanych i ciężkich epizodów depresji (np. depresja psychotyczna) może być konieczne włączenie farmakoterapii przy pomocy leków przeciwdepresyjnych.

Źródła:

M. Kulus, R. Grenda, W Kawalec. Pediatria tom 1 i 2. Wydawnictwo PZWL 2018, wyd. 2.

Umieralność dzieci i młodzieży. https://dzieckokrzywdzone.fdds.pl/index.php/DK/article/viewFile/445/313 dostęp: luty 2024

CZYTAJ TAKŻE: 

Psycholog Agata Łopato: Styl wychowawczy może wpłynąć na rozwój depresji u dziecka

Sześć największych problemów współczesnych nastolatków

Inwazja "sombie" nadciąga. Do tego prowadzi uzależnienie od smartfona