Spis treści:
- Cukrzyca - czym jest?
- Rodzaje cukrzycy - czy wszystkie są takie same?
- Diagnostyka cukrzycy - jak sprawdzić, czy mam cukrzycę?
- Jak zapobiegać rozwojowi cukrzycy?
Cukrzyca - czym jest?
Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych, których wspólną cechą jest podniesiony poziom glukozy we krwi (hiperglikemia), wynikający z defektu wytwarzania bądź działania insuliny. Powstająca w wyniku tego defektu hiperglikemia niszczy tkanki i całe narządy człowieka wobec przedostawania się glukozy w nadmiernych ilościach z krwi do predysponowanych miejsc w ciele. Z tego względu cukrzyca w skali świata jest główną! przyczyną:
- krytycznego uszkodzenia nerek,
- ślepoty,
- niegojących się ran,
- stopy cukrzycowej,
- zawałów i wylewów.
Potężny wzrost zachorowalności na cukrzycę ze 108 mln osób w 1980 roku do 422 mln osób w 2014 roku na świecie spowodował, że jest uważana za najważniejszą chorobę metaboliczną, w obliczu której krytycznie konieczne wg WHO jest działanie, mające na celu zmniejszenie zachorowalności na cukrzycę i walka z otyłością.
Rodzaje cukrzycy - czy wszystkie są takie same?
Jeszcze kilkadziesiąt lat temu uważaliśmy, że istnieją tylko dwa rodzaje cukrzycy: typu 1. i typu 2. Pierwsza uważana była za "cukrzycę młodych", ponieważ jej przebieg zwykle był gwałtowny i rozpoczynał się w pierwszych kilku - kilkunastu latach życia. Druga - za cukrzycę dorosłych, ze względu na późniejszy początek, po którym następował wolniejszy przebieg z mniej odznaczającymi się objawami. Wkrótce rozwój wiedzy, metod badawczych i medycyny pozwolił na odkrycie: cukrzyca typu 1. jest chorobą autoimmunologiczną, wynikającą z zaburzeń układu odpornościowego, podczas gdy cukrzyca typu 2. to choroba głównie nieodpowiedniego trybu życia, wynikająca z niekorzystnych czynników, takich jak brak ruchu i zła dieta.
Obecnie wydzieliliśmy dodatkowe rodzaje choroby, które różnią się przebiegiem i przyczynami, z czego najistotniejsze wydają się:
- cukrzyca LADA - Latent Autoimmune Diabetis of Adults - cukrzyca autoimmunologiczna o późnym początku, najczęściej w okresie młodej dorosłości, choć nietylko, będąca podobną w przebiegu do cukrzycy typu 2., jednak posiadająca przyczynę autoimmunologiczną, jak cukrzyca typu 1.;
- cukrzyca MODY - Maturity Onset Diabetes of the Young - cukrzyca młodych osób, podobna w przebiegu do cukrzycy typu 2., nieskorelowana z mechanizmami autoimmunologicznymi, a uwarunkowana genetycznie jednym genem - tzw. cukrzyca monogenowa;
- cukrzyca ciężarnych - choroba przejściowa, objawiająca się u ciężarnych, zagrażająca zdrowiu kobiety oraz zdrowiu i życiu płodu, związana z niewystarczającą wydajnością trzustki w ciąży.
Warto nadmienić, że wraz z postępem cywilizacyjnym coraz więcej dzieci cierpi na cukrzycę typu 2., którą - jak wspominałam wyżej - przez długi czas uważaliśmy za cukrzycę dorosłych: rozwijającą się w wyniku niewłaściwej diety i braku ruchu, podpartą predyspozycjami genetycznymi. Jest to niewątpliwie sygnał od wszechświata, że musimy się zatrzymać w tym "cywilizacyjnym cukrzycowym szaleństwie".
Zobacz również:
Diagnostyka cukrzycy - jak sprawdzić, czy mam cukrzycę?
Bazowo, najistotniejsze w diagnostyce są dwa czynniki:
- obecność objawów,
- hiperglikemia.
Objawy będą się różnić pod kątem rozwoju, czasu wystąpienia i nasilenia, jednak należą do nich najczęściej:
- duże pragnienie,
- częste oddawanie moczu,
- hiperglikemia,
- hipoglikemia,
- utrata ostrości widzenia,
- nawracające stany omdleń i słabości,
przeplatane:
- nawracającymi stanami hiperaktywności i nadmiernego pobudzenia,
- ciągłe zmęczenie,
- częste bóle i zawroty głowy.
W diagnostyce korzysta się w pierwszej kolejności z badania krwi. Pobiera się krew z żyły łokciowej od pacjenta na czczo i oznacza stężenie glukozy.
Wartości referencyjne dla glukozy na czczo przedstawiają się następująco:
- prawidłowa glikemia - 70-99 mg/dl,
- nieprawidłowa glikemia na czczo - 100 - 125 mg/dl,
- cukrzyca - >= 126 mg/dl.
Dotyczy to wszystkich bez względu na wiek i płeć, wyjątkiem są tylko kobiety w ciąży, u których wartości referencyjne są jeszcze bardziej wyśrubowane, celem rozpoznania cukrzycy ciążowej.
Stwierdzenie nieprawidłowej tolerancji glukozy może oznaczać diagnozę stanu przedcukrzycowego, który jest ostatnim dzwonkiem, zanim będzie za późno.
Dodatkowo w badaniach pojawiają się ketony w moczu ogólnym, czasami glukoza w moczu, co z kolei świadczy o tym, że glukoza przekroczyła swój próg nerkowy i dostaje się z krwi do moczu, co nie występuje w normalnych okolicznościach.
Dalsze badania celem stwierdzenia, z jakim rodzajem cukrzycy mamy do czynienia mogą obejmować:
- badanie peptydu C, insuliny i przeciwciał p/wyspom trzustkowym w podejrzeniu cukrzycy typu 1lub LADA,
- badania genetyczne, skorelowane z rozwijaniem się cukrzycy typu MODY,
- badania specyficznych przeciwciał, np. anty - GAD w podejrzeniu cukrzycy LADA.
Nie ma konieczności wykonywania specjalistycznych badań w przypadku otyłych dorosłych z kiepskimi nawykami żywieniowymi, gdyż z dużym prawdopodobieństwem, jeśli cierpią oni na cukrzycę, jest to cukrzyca typu 2.
Jak zapobiegać rozwojowi cukrzycy?
Sprawa pytania w temacie jest dość prosta u chorych z autoimunologicznymi wariantami cukrzycy, LADA i typu 1.: nie jesteście w stanie zrobić nic, aby uniknąć cukrzycy. Macie do tego inklinacje autoimmunologiczne, a walka z chorobami z autoagresji jest trudna, nierówna i okupiona długimi miesiącami, a czasem latami. Choroby autoimmunologiczne mają to do siebie, że niespecjalnie jesteśmy w stanie im zapobiegać, możemy tylko modulować ich przebieg.
Podobnie sprawa ma się w przypadku cukrzycy typu MODY, której dziedziczenie monogenowe stawia nas przed dylematem zero - jedynkowym: albo masz cukrzycę, albo nie. Jesteśmy w stanie jedynie opóźnić jej pojawienie się i złagodzić przebieg przez stosowanie się do zdrowej diety, włściwego ruchu i odpoczynku.
Zupełnie inaczej sytuacja wygląda u osób predysponowanych do rozwoju cukrzycy typu 2.: zachowywanie odpowiedniej masy ciała, higieny snu, ilości ruchu i zdrowej diety pomaga opóźnić rozpoczęcie lub całkowicie zapobiec rozwojowi cukrzycy typu 2. W tym miejscu to do Was... do nas należy wybór.
Źródła:
Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/diabetes
Dembińska - Kieć A., Naskalski J. W., Solnica B. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Edra Urban & Partner, Wrocław 2022.
CZYTAJ TAKŻE:
Produkty z najniższym indeksem glikemicznym. Jedz częściej, a schudniesz
Cukrzyca to plaga naszych czasów. Prof. Tomasz Klupa: To nas gubi
Dieta w insulinooporności - co jeść, a czego unikać? Lista produktów z niskim IG
