Co tak naprawdę wywołuje cukrzycę? Na chorobę pracuje się latami

Cukrzycę, ze względu na mechanizm powstawania, można podzielić na dwa główne rodzaje - cukrzycę typu 1 i cukrzycę typu 2. 

Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną, w której autoprzeciwciała niszczą komórki beta trzustki produkujące insulinę. Jest to główny hormon obniżający poziom glukozy we krwi. Ten typ cukrzycy jest najczęściej rozpoznawany u dzieci i nie zależy od stylu życia czy diety.

Objawy cukrzycy typu 1:

• wzmożone pragnienie
• wzmożone oddawanie moczu
• utrata masy ciała
• zmęczenie
• zaburzenia widzenia
• wzmożona podatność na infekcje
• nudności i wymioty

Objawy cukrzycy typu 2:

• wzmożone pragnienie 
• wzmożone oddawanie moczu
• wzmożony głód
• przybieranie na wadze
• wahania nastroju
• zmęczenie
• zaburzenia widzenia
• powolne gojenie się ran

Cukrzyca typu 2 jest najczęstsza - stanowi ponad 90 proc. wszystkich rozpoznań tej choroby. W jej rozwoju główną rolę pełnią niewłaściwe nawyki żywieniowe, brak aktywności fizycznej czy otyłość. Aktywują one szereg mechanizmów, które prowadzą w pierwszej kolejności do rozwoju insulinooporności. Jest to stan, gdy, pomimo prawidłowego uwalniania insuliny, tkanki docelowe (m.in. mięśnie, wątroba i tkanka tłuszczowa) nie reagują na nią - nie wychwytują glukozy z krwi. Oporność na insulinę poprzedza rozwój stanu przedcukrzycowego i cukrzycy. 

Zależność między masą ciała a ryzykiem cukrzycy typu 2 jest prosta - im więcej nadmiarowych kilogramów, tym większe ryzyko jej rozwoju. W badaniu SHIELD, w którym uczestniczyło 127 tys. amerykańskich rodzin, okazało się, że osoby z otyłością I stopnia mają ponad dwukrotnie większe ryzyko rozwoju cukrzycy w porównaniu do osób o prawidłowej masie ciała. Z kolei w przypadku otyłości III stopnia ryzyko to wzrasta prawie pięciokrotnie.

Dlaczego tak się dzieje? Tkanka tłuszczowa, wbrew powszechnej opinii, nie jest jedynie biernym magazynem nadmiarowej ilości tłuszczu. Jej komórki, zwane adipocytami, są niezwykle aktywne i wydzielają wiele różnych substancji. Są wśród nich m.in. hormony (np. leptyna, adiponektyna, rezystyna), których nadmiar u osób otyłych sprzyja rozwojowi insulinooporności.

Dodatkowo komórki tkanki tłuszczowej uwalniają cytokiny prozapalne, które indukują przewlekły stan zapalny w organizmie. Te same mechanizmy są odpowiedzialne za częstsze wśród osób otyłych występowanie nadciśnienia tętniczego, miażdżycy i nieprawidłowości w stężeniu lipidów we krwi. 

Nieprawidłowa dieta, bogata w tłuste, słodkie i wysoko przetworzone potrawy sprzyja wzrostowi poziomu glukozy i cholesterolu we krwi. Jednak nie są to jedyne konsekwencje spożywania "śmieciowego" jedzenia dla organizmu. Pod wpływem nadmiaru cukru i tłuszczy w komórkach dochodzi do tworzenia się wolnych rodników tlenowych. Są to związki, które posiadają jeden wolny elektron w swojej cząsteczce. Dzięki temu są niezwykle reaktywne i produkowane w zbyt dużych ilościach mają zdolność do niszczenia m.in. białek i lipidów w obrębie komórki, w której powstają. Ich nadmiar indukuje uwalnianie cytokin prozapalnych i generuje rozwój stanu zapalnego.

W wyniku długofalowych zmian epigenetycznych w komórkach wywołanych przez wolne rodniki takie przewlekłe zapalenie może utrzymywać się przez długi czas, nawet po normalizacji poziomu glukozy we krwi. Nagromadzenie rodników tlenowych sprzyja również aktywacji przemian glukozy do polioli, które uszkadzają komórki wyściełające naczynia krwionośne i są odpowiedzialne za rozwój przewlekłych powikłań cukrzycy, m.in. neuropatii cukrzycowej.

Zbyt niski poziom aktywności fizycznej jest kolejnym czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju cukrzycy. Brak ruchu nie tylko sprzyja otyłości, która sama w sobie zwiększa ryzyko pojawienia się cukrzycy, ale indukuje również uwalnianie cytokin prozapalnych, odpowiedzialnych za rozwój przewlekłego stanu zapalnego. Ma on bardzo niekorzystny wpływ na kondycję komórek beta trzustki, które produkują i uwalniają insulinę. Pod wpływem stanu zapalnego komórki trzustki zaczynają wytwarzać coraz mniejsze ilości insuliny, co stopniowo upośledza utrzymywanie stężenia cukru we krwi w prawidłowym zakresie.

Proces ten można odwrócić, po prostu zwiększając ilość ruchu w ciągu dnia. Podczas aktywności fizycznej wzrasta produkcja naturalnych, endogennych związków, które mają właściwości przeciwzapalne. Jednocześnie obniża się wartość CRP i innych parametrów zapalnych oraz zmniejsza się poziom leptyny we krwi. 

Jelita każdego człowieka zasiedla od 500 do nawet 1000 różnych gatunków mikroorganizmów, przede wszystkim bakterii. Jest to tzw. mikroflora jelitowa. Drobnoustroje wchodzące w jej skład są bardzo pożyteczne - pomagają walczyć ze szkodliwymi patogenami, stymulują układ odpornościowy, a także produkują niektóre witaminy.

Czasami jednak, pod wpływem różnorodnych czynników (m.in. antybiotyków, silnego stresu, niewłaściwej diety), skład tej mikroflory ulega zaburzeniu. Dochodzi wtedy do rozwoju dysbiozy jelitowej, która może sprzyjać rozwojowi chorób cywilizacyjnych, w tym insulinooporności i cukrzycy. Badania przeprowadzone na myszach wykazały, że dieta bogata w tłuszcze zwiększa ilość produkowanych przez bakterie jelitowe lipopolisacharydów, które indukują przewlekły stan zapalny w organizmie i nasilają insulinooporność.

Mitochondria to mikroskopijnej wielkości organella wchodzące w skład wszystkich komórek organizmu. To w nich zachodzi wytwarzanie ATP - związku, który jest niezbędnym źródłem energii dla prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych. Biorą one również udział w przemianach lipidów, białek i DNA w komórkach. W ostatnich latach coraz więcej badań wskazuje na to, że cukrzyca może mieć związek z dysfunkcją tych organelli. Jedno z wyjaśnień zakłada, że dzieje się tak pod wpływem nadmiernej produkcji wspomnianych już wcześniej wolnych rodników w komórkach, które działają toksycznie na mitochondria. Wywołuje to szereg zmian w organizmie, m.in. upośledza metabolizm lipidów i sprzyja rozwojowi insulinooporności.

CZYTAJ TAKŻE: 

Alkohol sprzyja otyłości i cukrzycy typu 2. Ten jest najgorszy

Polacy zajadają się nimi na potęgę. To wyjaśnia, dlaczego zalewa nas fala chorób

Dieta dla cukrzyka. Jakie zasady?