Tak organizm daje znać o niedoborze witaminy A. Najpierw reagują oczy i skóra

Witamina A, jedna z najwcześniej odkrytych witamin, zaliczana do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, bierze udział w wielu procesach zachodzących w ciele człowieka. Pełni istotną rolę w podziałach i różnicowaniu komórek, w tym komórek rozrodczych, zapewnia ich prawidłową funkcję i strukturę. Jest niezbędna w procesie dojrzewania i różnicowania komórek układu immunologicznego (w tym limfocytów i monocytów). Bierze udział w procesie widzenia, a to dlatego, że wchodzi w skład rodopsyny - białka fotoreceptorowego zlokalizowanego w komórkach pręcikowych siatkówki oka. Najbardziej znana jest właśnie z tego, jak wpływa na wzrok, a poza tym - jak działa na skórę (reguluje proces rogowacenia i różnicowania się keratynocytów oraz aktywuje angiogenezę i syntezę kolagenu). Właściwości witaminy A są wykorzystywane w leczeniu różnych chorób dotyczących i oczu, i skóry.

Witamina A jest przeciwutleniaczem, dzięki czemu może przeciwdziałać stresowi oksydacyjnemu (niweluje działanie wolnych rodników), wykazuje działanie przeciwzapalne. Bywa nazywana "witaminą wzrostową", zalicza się ją do "witamin młodości".

Niedobór witaminy A występuje głównie w krajach rozwijających się, gdzie dieta jest uboga w jej źródła, a jest rzadko spotykany w krajach rozwiniętych.

Ryzyko wystąpienia niedoboru wzrasta, gdy większość witaminy dostarczana jest z pożywieniem w formie karotenoidów (prowitamina A). Ma to miejsce m.in. wtedy, gdy dieta jest uboga w tłuszcze. Poza tym do rozwoju niedoboru mogą przyczynić się niektóre choroby i stany.

Do najistotniejszych przyczyn niedoboru witaminy A zalicza się: niewłaściwą dietę (witamina ta nie jest syntetyzowana przez organizm człowieka, dlatego musi być pobierana wraz z pokarmem), niedożywienie, zaburzenia wchłaniania i choroby upośledzające trawienie oraz wchłanianie tłuszczów, choroby wątroby, niewydolność trzustki, choroby zapalne jelit, kamica żółciowa, współistniejący niedobór cynku lub żelaza, nadużywanie alkoholu. 

Co więcej, stan niedoboru może wystąpić w przypadku zwiększonego zapotrzebowania na witaminę A, np. u dzieci chorujących na odrę, w okresach intensywnego wzrostu czy w ciąży.

Niedobór witaminy A może powodować wiele objawów. Niestety objawy te nie są specyficzne, tzn. te same mogą być wywołane wieloma innymi czynnikami, dlatego niedobór witaminy A jest trudny do zdiagnozowania.

Zaburzenia widzenia

Często pierwszym objawem niedoboru witaminy A są problemy z widzeniem, szczególnie w warunkach słabego oświetlenia. Ten stan nazywany jest nocną ślepotą lub inaczej - kurzą ślepotą bądź ślepotą zmierzchową. Osoby, których dotyczy, zauważają, że tuż po zapadnięciu zmroku drastycznie zmniejsza się ostrość ich widzenia. Odnotowują też, że potrzebują dłuższego czasu, aby przyzwyczaić się do ciemności po przejściu z jasnego miejsca i na odwrót - do jasności po przebywaniu np. w ciemnym pomieszczeniu. Niedobór witaminy A jest najczęstszą przyczyną ślepoty zmierzchowej, może być ona również związana z zaćmą czy jaskrą. Jest to sygnał, którego nie należy lekceważyć, ponieważ w skrajnych przypadkach kurza ślepota może prowadzić do całkowitej utraty widzenia.

Suchość oczu, pieczenie

Innym sygnałem niedoboru witaminy A, także mającym związek z oczami, jest zespół suchego oka. To stan chorobowy wywołany przez niedostateczne wydzielanie filmu łzowego, jego nieprawidłowy skład lub nadmierne parowanie, który powoduje uszkodzenia i złuszczenia nabłonka gałki ocznej. Charakterystyczne objawy zespołu suchego oka to: suchość oczu, pieczenie, swędzenie i szczypanie oczu, wrażenie "piasku" pod powiekami, nadwrażliwość na światło, nadmierne łzawienie, przekrwienie spojówek. Witamina A odgrywa kluczową rolę w utrzymywaniu prawidłowego nawilżenia oczu, tym samym zapobiegając zespołowi suchego oka.

Obniżenie odporności

Jednym z objawów niedoboru witaminy A może być także spadek odporności i zwiększona podatność na infekcje bakteryjne i wirusowe.

Jak już wspomnieliśmy, witamina A jest niezbędna w procesie dojrzewania i różnicowania komórek układu immunologicznego (m.in. limfocytów, monocytów i neutrofili), jest niezbędna dla integralności tkanek nabłonkowych, wpływa na regulację odpowiedzi zapalnej, a także na mikrobiom. Przy niedoborze witaminy A istnieje większe ryzyko infekcji m.in. układu oddechowego czy układu pokarmowego. 

Problemy skórne

Witamina A jest bardzo istotna dla zdrowia skóry - jest odpowiedzialna m.in. za utrzymanie prawidłowego stanu naskórka, regulując proces wymiany i złuszczania zewnętrznych warstw komórek. Niedobory, jak wskazują eksperci, manifestują się przede wszystkim wzmożonym rogowaceniem mieszkowym, któremu towarzyszy suchość i łuszczenie się skóry.

Skóra przy niedoborze witaminy A staje się sucha, spierzchnięta, zaczerwieniona i podrażniona, pojawiają się problemy z gojeniem się ran. Mogą nasilić się problemy z trądzikiem.

Łamliwość włosów, kruchość paznokci

Niedobór witaminy A wpływa także na kondycję włosów i paznokci. Może prowadzić m.in. do łamliwości włosów, zauważalnego przerzedzenia się włosów i ich wypadania, zatrzymania wzrostu nowych włosów, a także przesuszenia skóry głowy. Gdy włosy stają się suche, kruche, łamliwe, matowe i wypadają, warto sprawdzić, czy organizm nie cierpi z powodu braku jakiegoś składnika, np. właśnie witaminy A. Niedobór witaminy A rzutuje także na stan paznokci - stają się one kruche i łamliwe.

Zahamowanie wzrostu

Niedobór witaminy A może prowadzić do zahamowania wzrostu, a także rozwoju młodych organizmów. To ważne sygnały, gdy chodzi o niedobór witaminy A u dzieci. Witamina A wpływa na prawidłowe funkcjonowanie komórek, także ich wzrost i rozwój, w tym prawidłowy rozwój tkanki kostnej.

Inne objawy, które mogą świadczyć o niedoborze witaminy A, to:

• problemy z płodnością,
• trądzik i wypryski,
• plamy Bitota (owalne, trójkątne lub nieregularne w kształcie plamki rozmieszczone na powierzchni spojówek),
• brak apetytu,
• osłabienie i wrażliwość dziąseł.

Źródła:

https://www.who.int/data/nutrition/nlis/info/vitamin-a-deficiency.

Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny, 2020.

https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/62900,witamina-a-zrodla-wlasciwosci-dzialanie-skutki-niedoboru.   

CZYTAJ TAKŻE: 

Mało znane objawy niedoborów. Tak organizm domaga się magnezu, żelaza czy witaminy D

Niedobór rozregulowuje cały organizm. Za co odpowiada i w czym znajduje się cynk?

Na co zwracać uwagę przy suplementowaniu żelaza? O jednym nagminnie się zapomina