Mogą przekształcić się w raka. Nie muszą dawać objawów, widać je w badaniach

Gruczolaki to łagodne nowotwory i chociaż samo słowo "nowotwór" nie uspokaja, należy pamiętać, że te łagodne to nieprawidłowe rozrosty nabłonka, które nie naciekają na sąsiadujące tkanki i nie dają przerzutów do innych narządów. Zmiany mogą lokalizować się w obrębie tkanki nabłonkowej gruczołów zarówno wydzielania wewnętrznego, jak i zewnętrznego, i w zależności od tego, gdzie się znajdują, dają odmienne objawy. Podejrzewa się, że ich występowanie ma związek z uwarunkowaniami genetycznymi, ale medycyna wciąż nie potrafi jednoznacznie określić przyczyn ich rozwoju.

Jak już wspomnieliśmy, to, jak gruczolaki wpływają na organizm, zależy od tego, gdzie są. Mogą jednak rozwijać się bez jakichkolwiek objawów. 

W jelicie grubym mogą przybierać formę polipów, które są często wykrywane dopiero podczas kolonoskopii, ale zdarza się, że wywołują krwawienia z odbytu, ból brzucha lub zmiany rytmu wypróżnień. W przysadce mózgowej mogą wpływać na produkcję hormonów, prowadząc do takich stanów jak akromegalia czy choroba Cushinga, a także do ginekomastii, niepłodności, zaburzeń miesiączkowania czy nadmiernego owłosienia. W tarczycy i w nadnerczach mogą występować jako guzki, które, jeśli są aktywne hormonalnie, powodują np. wzmożoną potliwość, drżenie, kołatanie serca. Zaś w przytarczycach mogą odpowiadać za zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej. Jak widać, spektrum objawów jest ogromne, dlatego trudno mówić o rozpoznaniu bez fachowej diagnostyki. 

To, że opisywane zmiany są łagodne, nie oznacza, że mogą być ignorowane. Gruczolaki jelita grubego stanowią największe zagrożenie ze względu na możliwość przekształcenia się w raka. Proces ten może trwać wiele lat, dlatego tak ważna jest regularna kolonoskopia, która pozwala trzymać rękę na pulsie i zareagować na wczesnym etapie. Gruczolaki przysadki mózgowej mogą prowadzić do poważnych zaburzeń hormonalnych lub ucisku na struktury mózgu. I zdarza się, że muszą być usunięte chirurgicznie. A gruczolaki tarczycy mogą wymagać różnicowania z rakiem tego narządu.

Uwaga - gruczolaki mogą być składową zespołów genetycznych takich jak polipowatość rodzinna FAP i zespół Lyncha. Tutaj sprawa jest bardzo poważna. FAP charakteryzuje się występowaniem setek do tysięcy polipów w okrężnicy i odbytnicy. U nieleczonych chorych niemal we wszystkich przypadkach rozwija się rak jelita grubego. Dlatego u pacjentów przeprowadza się profilaktyczne wycięcie całego jelita (możliwe są również operacje oszczędzające). Druga z przywołanych jednostek, czyli zespół Lyncha, to choroba genetyczna, która znacznie zwiększa ryzyko rozwoju raka jelita grubego, często na bazie gruczolaków. U osób z tym zespołem gruczolaki mogą przekształcać się w zmiany złośliwe szybciej niż u populacji ogólnej.

Choć nazwy "gruczolak" i "gruczolakorak" brzmią podobnie, różnica między nimi jest zasadnicza. Gruczolak to łagodna zmiana nowotworowa, która nie nacieka tkanek ani nie daje przerzutów. Można by go nazwać "początkującym nowotworem", ponieważ w niektórych przypadkach, jeśli nie zostanie wcześnie wykryty i usunięty, może przekształcić się w zmianę złośliwą - gruczolakoraka. Gruczolakorak to już pełnoprawny rak, zdolny do agresywnego wzrostu, naciekania otaczających struktur i rozprzestrzeniania się po całym organizmie. Dlatego właśnie diagnostyka i leczenie gruczolaków mają kluczowe znaczenie. Usuwając gruczolaka, zapobiegamy rozwojowi jego groźniejszego krewnego i dajemy sobie szansę na zdrowie. 

Mnogość rodzajów gruczolaków sprawia, że nie sposób wymienić jednej metody diagnostycznej, która będzie użyteczna w każdym przypadku. Na rozpoznanie guza pozwalają m.in. USG, badania hormonalne, tomografia komputerowa, kolonoskopia, biopsja oraz scyntygrafia. A jak się je leczy? Wiele gruczolaków wymaga jedynie regularnej obserwacji, ale w przypadku większych zmian, powodujących dolegliwości lub obarczonych ryzykiem zezłośliwienia, konieczne może być leczenie chirurgiczne lub farmakologiczne.

Źródła:

V. Kumar, A.K. Abbas, J.C. Aster, Robbins. Patologia, red. wyd. pol. W.T. Olszewski, tłum. zbior., wyd. 10, Edra Urban & Partner, Wrocław 2019.

Chirurgia. Repetytorium, red. W. Noszczyk, aktual. wyd. A. Wysocki, wyd. 2, PZWL, Warszawa 2019.

Podstawy endokrynologii, red. T. Bednarczuk, ITEM Publishing, Warszawa 2017.

Zalecenia ogólne dotyczące postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach neuroendokrynnych układu pokarmowego (rekomendowane przez Polską Sieć Guzów Neuroendokrynnych), "Endokrynologia Polska" 2017, tom 68, nr 2.

CZYTAJ TAKŻE: 

To dlatego tworzą się u ludzi komórki rakowe. Oni są najbardziej narażeni

Co roku diagnozę słyszy 6 tysięcy Polek. Rak szybko daje pierwsze objawy

Do onkologa nie trzeba mieć skierowania. W takich przypadkach idź na wizytę