Niebezpieczny nowotwór może być dziedziczny. Poznaj wczesne objawy

Rak jelita grubego jest jednym z najczęściej występujących nowotworów w Europie.  W Polsce jest na 4. miejscu wśród mężczyzn i 5. wśród kobiet. Zachorowalność na ten nowotwór systematycznie wzrasta i w dużej mierze jest to spowodowane unikaniem badań profilaktycznych, m.in. kolonoskopii, wśród pacjentów z grupy ryzyka. Rocznie rozpoznaje się około 10 tys. przypadków raka jelita i stwierdza 7 tys. zgonów z powodu tej choroby.

Okrężnica to najdłuższa część jelita grubego i dzieli się na część:

• wstępującą
• poprzeczną
• zstępującą
• esowatą

Nowotwór może pojawić się na każdym z odcinków okrężnicy.

Rak jelita grubego rozwija się z powodu mutacji, jakie zachodzą w genomie na poziomie komórkowym. Zmutowane komórki dzielą się o wiele szybciej niż te, które mają prawidłową budowę, przekazując mutację kolejnym. Powstałe klony komórkowe ulegają kolejnym mutacjom, szybko wzrastają i ulegają dalszemu podziałowi. Geny naprawcze tracą swoją funkcję i nie kontrolują cyklu komórkowego. To powoduje, że nowotwór jelita jest wyjątkowo agresywny i szybko postępujący.

Najczęstszą przyczyną raka okrężnicy są polipy jelita grubego. Od tego, czy chory ma szansę na rozwinięcie nowotworu jelita, zależy, jak duże są polipy. Polipy dzieli się na:

• hiperplastyczne -  występują u około 75% dorosłych i są niewielkich rozmiarów
• gruczolaki cewkowe  —5 proc. z nich to zmiany złośliwe,
• gruczolaki kosmkowe — 40 proc.  z nich to ognisko raka,
• gruczolaki cewkowo-kosmkowe - 20 proc.  z nich to polipy złośliwe.

Kolejnym czynnikiem ryzyka jest występowanie raka jelita w rodzinie. Rodzinna polipowatość gruczolakowa jest chorobą dziedziczną, charakteryzującą się genetycznym występowaniem licznych polipów w jelicie grubym. Niemal u wszystkich chorych rak jelita rozwija się jeszcze przed ukończeniem 35. roku życia.

Na raka okrężnicy wpływ ma również dieta i styl życia. Osoby spożywające duże ilości czerwonego miejsca, niewielkie ilości błonnika, palące papierosy oraz niepodejmujące aktywności fizycznej, są bardziej narażone na wystąpienie raka okrężnicy.

Objawy raka jelita są uzależnione od tego, jak daleko rozwinęła się choroba oraz w jakim miejscu jest zlokalizowany nowotwór. Do najczęściej występujących zalicza się:

• krew w stolcu,
• krwawienia z odbytnicy,
• naprzemienne biegunki i zaparcia,
• bóle i skurcze brzucha,
• anemia,
• nieefektywne parcie na stolec,
• utrata masy ciała,
• brak apetytu.

W przypadku lokalizacji zmian nowotworowych w lewej części okrężnicy, częściej będą występowały biegunki, zaparcia i nieudolne parcie na stolec. W przypadku lokalizacji w prawej części - ból podbrzusza po stronie prawej i ciemne stolce, których kolor wynika z zawartości krwi. 

Kluczowe jest wczesne rozpoznanie choroby, aby wybrać odpowiednią metodę leczenia, a tym samym zwiększyć szansę na przeżycie chorego. Badania, jakie lekarz powinien zlecić celem wykluczenia lub potwierdzenia diagnozy nowotworu jelita, to:

• badanie per rectum - badanie palcem przez odbyt, by potwierdzić występowanie zmian nowotworowych w końcowym odcinku układu pokarmowego,
• badanie markerów nowotworowych - oznaczenie antygenu CEA, którego podwyższenie świadczy o możliwych chorobach nowotworowych jelita grubego. Jest to również badanie pomocnicze w okresie pooperacyjnym, by ocenić, czy nastąpiła wznowa choroby,
• badanie na krew utajoną - badanie wykonywane jest z próbki kału, by ocenić, czy w stolcu znajduje się krew niewidoczna dla oka,
• kolonoskopia - badanie wykonywane za pomocą endoskopu - wprowadzany jest do odbytu, a następnie jelita, by ocenić zmiany w jego ścianach  oraz, jeśli zachodzi taka konieczność, pobrać próbki materiału do badania histopatologicznego,
• wlew kontrastowy jelita grubego - do światła jelita wprowadza się powietrze oraz kontrast, a następnie wykonuje zdjęcia rentgenowskie.

O sposobie leczenia decyduje lekarz w zależności do tego, w jakim stadium rozwoju znajduje się choroba. Podstawową metodą leczenia nowotworu jelita grubego, w tym okrężnicy, jest operacja, zwłaszcza usunięcie miejscowych zmian w obrębie polipa. W większości przypadków dochodzi jednak do usunięcia ogniska nowotworowego wraz z częścią jelita.

W zależności od umiejscowienia nowotworu oraz tego, jaki fragment jelita jest usuwany, konieczne może okazać się wyłonienie stomii, tzw. "przetoka kałowa". To otwór w ścianie brzucha, do którego odprowadzone jest zakończenie jelita. Na zakończeniu umieszcza się zewnętrznie worek, do którego wydalany jest kał pacjenta. Oznacza to, że od tej pory, nie dokonuje on tradycyjnej defekacji, a jedynie wymienia worek stomijny.

W raku jelita stosowana jest również chemioterapia zarówno przed jak i po leczeniu operacyjnym. Stosowanie chemioterapii po operacji ma za zadanie zniszczyć komórki nowotworowe, które zdążyły rozprzestrzenić się po organizmie pacjenta.    

Lekarze wskazują na kilka czynników, które mogą zmniejszyć ryzyko zachorowania na nowotwór. Zaliczają do nich:

• regularną aktywność fizyczną
• regularne spożywanie surowych warzyw i owoców
• ograniczenie spożycia kalorii
• zmniejszenie ilości spożywanego alkoholu
• ograniczenie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego

Niezwykle istotne są również regularne badania profilaktyczne, zwłaszcza u osób, które ukończyły 50. rok życia. Warto wykonać:

• badanie na krew stolcu raz w roku
• badanie kontrastowe raz na 5 lat
• kolonoskopię raz na 10 lat 

CZYTAJ TAKŻE: 

Fakty i mity o chemioterapii

Pierwsze objawy raka piersi