Rak trzustki - czy zawsze jest wyrokiem?

W przypadku raka trzustki istnieje wiele czynników, które zwiększają ryzyko jego rozwoju. Głównym z nich jest palenie tytoniu, a ryzyko wzrasta wraz z liczbą wypalanych papierosów. Dodatkowo cukrzyca, otyłość, duże spożycie tłuszczów nasyconych, produktów przetworzonych i czerwonego mięsa mogą również przyczyniać się do rozwoju tego nowotworu. Rak trzustki może także występować rodzinnie, również w postaci zespołów związanych z rakiem trzustki, takich jak zespół Peutza Jeghersa, mutacja genu BRCA, zespół Lyncha i inne.

Złośliwy nowotwór trzustki rozwija się podstępnie, początkowo mogąc nie dawać żadnych objawów. Kiedy zaczynają się one pojawiać, zwykle rak jest już w zaawansowanym stadium. W dodatku zazwyczaj objawy są niecharakterystyczne - występuje dyskomfort w jamie brzusznej, wzdęcia, brak apetytu, utrata masy ciała, biegunka i nudności. Wraz z dalszym wzrostem guza zaczyna pojawiać się żółtaczka (w wyniku uciśnięcia przewodu żółciowego wspólnego przez raka lub przez przerzuty do węzłów chłonnych), świąd skóry i ból w nadbrzuszu. Dodatkowo może rozwinąć się ostre zapalenie trzustki czy zakrzepica żył głębokich.

Do zdiagnozowania raka trzustki zwykle konieczne jest przeprowadzenie badań obrazowych. Tomografia jamy brzusznej i miednicy z kontrastem jest podstawową metodą wykrywania raka trzustki - za jej pomocą można ocenić lokalizację i ocenę zaawansowania (naciekanie naczyń i obecność przerzutów). Bardziej czułą metodą jest ultrasonografia przezprzełykowa (EUS), przydatna w ocenie małych guzów. Badanie za pomocą rezonansu magnetycznego służy głównie do oceny dróg żółciowych i przewodu trzustkowego, a także przerzutów do wątroby, które są trudne do interpretacji w tomografii komputerowej.

Ultrasonografia (USG) jamy brzusznej pozwala zobrazować zazwyczaj duże guzy, dlatego prawidłowy obraz USG nie wyklucza obecności raka trzustki. Badania krwi na początku są zwykle prawidłowe. W miarę rozwoju żółtaczki pojawia się hiperbilirubinemia, niedokrwistość, hipoalbuminemia, a także wzrasta stężenie antygenu CA19-9.

Jedyną metodą dającą szansę na całkowite wyleczenie jest wycięcie guza wraz z marginesem trzustki, jednak do tego zabiegu kwalifikuje się jedynie 15-20 proc. pacjentów. Jedną z metod takiej resekcji jest radykalna pankreatoduodenektomia, która polega na usunięciu głowy trzustki, pęcherzyka żółciowego, przewodu żółciowego wspólnego, dwunastnicy i części odźwiernikowej żołądka. Istnieje również wariant tego zabiegu, w którym nie usuwa się odźwiernika (metoda Traverso). W przypadku dystalnej lokalizacji guza usuwa się trzon i ogon trzustki oraz śledzionę - jest to tak zwana pankreatektomia dystalna. W czasie 8-12 tygodni po operacji należy rozpocząć chemioterapię.

W przypadku granicznie operacyjnych guzów początkowo stosuje się leczenie przedoperacyjne, aby jak najbardziej zmniejszyć guz i ograniczyć stopień zaawansowania. Po leczeniu ponownie wykonuje się badania obrazowe i na ich podstawie rozważa się możliwość resekcji.

Jeżeli guz jest nieoperacyjny, leczeniem podstawowym jest chemioterapia. Oprócz tego przy pomocy endoskopowego protezowania dróg żółciowych leczy się żółtaczkę mechaniczną. Dodatkowo stosowana jest profilaktyka przeciwzakrzepowa i kompleksowe leczenie przeciwbólowe.

Jak już wcześniej wspomniano, rak trzustki wykazuje bardzo dużą złośliwość - oprócz szybkiego wzrostu ma wysoką skłonność do naciekania naczyń i sąsiednich narządów. Bardzo łatwo tworzy przerzuty zarówno lokalne, jak i odległe. Rokowanie w raku trzustki zależy w dużej mierze od stopnia zaawansowania nowotworu w chwili rozpoznania. Całkowite usunięcie guza jest możliwe jedynie u ⅕ pacjentów, natomiast pięć lat po przeprowadzeniu operacji przeżywa 10-25 proc. chorych. Średnie pięcioletnie przeżycie wszystkich pacjentów z rakiem trzustki wynosi jedynie 4 proc.

Karolina Tarnas