Usprawnia pracę grasicy, hamuje starzenie. Niedobory już po 50. roku życia

Cynk to pierwiastek, który większości kojarzy się przede wszystkim ze zdrową skórą, silnymi włosami czy paznokciami. Jest dodatkiem występującym w wielu suplementach diety dedykowanych osobom, które zmagają się z nadmiernym wypadaniem włosów czy łamliwymi paznokciami.  Wspiera także funkcjonowanie układu nerwowego, odgrywa znaczącą rolę w pracy tarczycy oraz w procesie gojenia ran. 

Warto jednak wiedzieć, że cynk warunkuje przebieg zmian na poziomie DNA komórek, przyczynia się do ich wzrostu oraz apoptozy (programowana śmierć komórki). Bierze także udział w syntezie ponad stu enzymów, przyczynia się do budowy białek oraz hamuje procesy starzenia, unieszkodliwiając wolne rodniki. 

Jest zatem czymś więcej, niż tylko składnikiem wpływającym na wzrost włosów czy kondycję skóry, bo udowodniono jego ogromną rolę także w pracy układu odpornościowego, a niedobór może przyczynić się do znacznego spadku jego wydajności. 

Szacuje się, że na całym świecie objawy niedoboru cynku występują u ponad 2 mld ludzi, z czego częściej występuj one u mężczyzn, niż u kobiet.

W przypadku infekcji, pierwszą linią obrony są komórki natural killers. Ich produkcja i aktywność jest silnie skorelowana z poziomem cynku w organizmie człowieka. 

Oprócz tego pierwiastek ten bierze udział w powstawaniu zewnątrzkomórkowych pułapek neutrofilowych. Są one strażnikami, które bronią organizm przed działaniem patogenów przenikających do wewnątrz. 

Cynk przyczynia się także do prawidłowego funkcjonowania grasicy, która wraz z wiekiem zanika. Cynk hamuje ten proces, dzięki czemu odporność jest znacznie wyższa, niż u osób z niedoborami tego pierwiastka i mniejszą grasicą. 

Cynk aktywuje tymulinę - hormon, który jest wytwarzany przez grasicę, a która pobudza limfocyty T. To komórki układu odpornościowego, których zadaniem jest neutralizacja patogenów chorobotwórczych. 

Aby sprawdzić zależność między poziomem cynku a ryzykiem zachorowania, naukowcy z Uniwersytetu Juntendo, w Tokio przeprowadzili retrospektywne, przekrojowe badanie obserwacyjne z wykorzystaniem ogólnokrajowej japońskiej bazy danych roszczeń. Populacja badawcza obejmowała 13 100 pacjentów z dostępnymi danymi dotyczącymi stężenia cynku w surowicy, z wyłączeniem osób poniżej 20 roku życia i osób, które suplementowały cynk. 

Na podstawie analizy odkryto, że wraz z wiekiem wzrasta ryzyko niedoboru cynku, co przekłada się na większe prawdopodobieństwo występowania chorób zależnych od wieku, takich jak: zapalenie płuc, skłonność do odleżyn, sarkopenia oraz przewlekła choroba nerek. 

Zauważono, że u pacjentów po 50. roku życia znacznie maleje poziom cynku w organizmie, a po 65. roku życia znacznie wzrasta ryzyko niedoboru tego pierwiastka. Im większy niedobór cynku, tym większa częstotliwość infekcji wirusowych i bakteryjnych u pacjentów. 

W trakcie badania ustalono, że osoby z niskim poziomem cynku lub jego niedoborem, częściej doświadczały ostrego przebiegu COVID-19 i są bardziej narażone na wirusowe i bakteryjne zakażenia dróg oddechowych. 

Zauważono także związek między gojeniem się ran odleżynowych a poziomem cynku. Im większy niedobór, tym trudniejsze było wyleczenie zmian skórnych u chorych. 

W badaniu tym zaobserwowano związek między przewlekłą chorobą nerek (PChN) a niedoborem cynku. Wynik ten jest zgodny z wieloma badaniami przeprowadzonymi m.in. w Japonii, które również sugerowały związek między niedoborem cynku a PChN. Co ważne, badanie to sugeruje, że niski poziom cynku może być jedną z przyczyn przewlekłej choroby nerek. 

Ustalono także, że zażywanie niektórych leków, np. stosowanych w niedoczynności tarczycy oraz leków moczopędnych, zwiększa wydalanie cynku z organizmu, prowadząc do jego niedoborów. Uzasadnione jest zatem monitorowanie poziomu tego pierwiastka u pacjentów leczonych z powodu schorzeń tarczycy, nerek czy nadciśnienia tętniczego. 

Niedobór cynku objawia się przede wszystkim spadkiem odporności. Osoby, które mają zbyt mało tego pierwiastka, częściej są przeziębione lub doświadczają infekcji bakteryjnych. Inne objawy to: 

• wolniejsze gojenie się ran, 
• wypadanie włosów, 
• przesuszona skóra, 
• pogorszenie apetytu, 
• przewlekłe zmęczenie.

Częstym symptomem jest także osłabienie smaku i apetytu, a także pogorszenie koncentracji i nastroju. U mężczyzn może prowadzić do obniżenia poziomu testosteronu, a u kobiet do zaburzeń miesiączkowania. W skrajnych przypadkach niedobór cynku wpływa na zahamowanie wzrostu i rozwój u dzieci.

Cynk dostępny jest w wielu produktach spożywczych, dlatego odpowiednią dietą możemy pokryć dzienne zapotrzebowanie organizmu. Zaleca się spożywać od 8 do 11 mg cynku dziennie, ale zapotrzebowanie może być wyższe m.in. u kobiet w ciąży czy sportowców. 

Produkty bogate w cynk to przede wszystkim:

• mięso -  wołowina, wieprzowina, drób,
• owoce morza - ostrygi, krewetki,
• nasiona i orzechy - dynia, słonecznik, sezam, orzechy nerkowca,
• rośliny strączkowe - soczewica, ciecierzyca, fasola,
• produkty pełnoziarniste - brązowy ryż, chleb razowy, płatki owsiane,
• nabiał: mleko, ser, jogurt,
• warzywa - szpinak, grzyby, czosnek,
• jaja.

Oprócz tego, w przypadku dużych niedoborów, cynk można uzupełniać z pomocą suplementów diety. 

Należy też wiedzieć, że niektóre substancje mogą hamować wchłanianie cynku. Przede wszystkim jest to alkohol, który osłabia wchłanianie cynku z jelit oraz ma działanie moczopędne, co przyspiesza wydalanie tego pierwiastka z organizmu. 

Kawa i herbata to kolejne napoje, które mogą ograniczać wchłanianie cynku ze względu na obecność tanin. Taniny to związki, które mogą wiązać się z cynkiem w przewodzie pokarmowym i utrudniać jego wchłanianie. Nie oznacza to, że z tych napojów należy rezygnować całkowicie, a jedynie zachować umiar. 

Innym czynnikiem, który może upośledzać wchłanianie cynku, jest nadmiar wapnia i żelaza. Cynk, wapń i żelazo korzystają z tych samych transporterów w jelitach, więc jeśli dostarczamy ich duże ilości jednocześnie, organizm może gorzej przyswoić cynk.

Dotyczy to głównie suplementacji dużych dawek wapnia lub żelaza, ponieważ dieta zwykle nie powoduje problemu z wchłanianiem.

Źródła:

1. Yokokawa, H., Morita, Y., Hamada, I. i in. Charakterystyka demograficzna i kliniczna pacjentów z niedoborem cynku: analiza ogólnokrajowej japońskiej bazy danych roszczeń medycznych. Sci Rep 14 , 2791 (2024). https://doi.org/10.1038/s41598-024-53202-0;
2. Cynk - wpływ na układ immunologiczny i skutki niedoboru, lek., mgr zdr. publ. Jan W. Pęksa, stud. Roksana Grabowska, mgr farm. Mateusz Pęksa [https://www.lekwpolsce.pl/download.php?dokid=5ec3e757ce051&preview=1]

CZYTAJ TAKŻE:

Na co zwracać uwagę przy suplementowaniu żelaza? O jednym nagminnie się zapomina

Badasz tylko żelazo, by wykryć anemię? Ferrytyna powie więcej o "zapasach organizmu"

Objaw anemii, problemów z tarczycą czy krążeniem. Bywa też pierwszym sygnałem nowotworu