Co kryje się za przeszywającym bólem twarzy? Objawy mylone z bólem zęba lub migreną

Nerw trójdzielny jest piątym nerwem czaszkowym przebiegającym symetrycznie po obu stronach twarzy. Budują go zarówno włókna czuciowe, jak i ruchowe. Dzięki niemu możliwe jest nie tylko odbieranie wrażeń zmysłowych, ale także zmiana mimiki twarzy i praca niektórych gruczołów.

Żeby lepiej zrozumieć, jak ważne funkcje pełni, warto poznać podział jego włókien.

Włókna czuciowe dzielą się na mniejsze gałęzie: 

• nerw oczny - odpowiadający za unerwienie siatkówki i rogówki oka, a także skóry czoła i nosa;
• nerw szczękowy - zaopatruje nerwowo zatoki przynosowe, zęby i dziąsła, szczękę oraz małżowiny uszne i skórę policzka;
• nerw żuchwowy - unerwia jamę ustną, zęby, mięśnie umożliwiające żucie pokarmu oraz mięśnie dolnej części twarzy. 

To właśnie ta niepozorna struktura anatomiczna pozwala nam na czucie dotyku, bólu, ucisku, rozróżnianie temperatur i smaków (słodkiego, słonego i kwaśnego).

Zapalenie nerwu trójdzielnego to stan kliniczny związany z nerwobólem jednej lub więcej gałęzi nerwu V. Zazwyczaj neuralgia dotyczy jednej połowy twarzy - częściej prawej niż lewej, rzadko występuje obustronnie. Ból najczęściej lokalizuje się w pobliżu czoła, policzka, nosa lub żuchwy i nie rozprzestrzenia się na inne części twarzy.

Jej częstość w populacji szacuje się na 15 000 przypadków w roku. W większości rozpoznawana jest u osób ok. 40 roku życia, chociaż w literaturze istnieją wzmianki o tym, że opisywana przypadłość dotyka również dzieci. 

Do zapalenia nerwu trójdzielnego dochodzi najczęściej na skutek ucisku naczynia krwionośnego przebiegającego zbyt blisko nerwu, szczególnie w miejscu jego wnikania do mózgu. Wśród innych przyczyn rozwoju zaburzenia wymienia się:

• podrażnienie punktów spustowych - czyli miejsc na twarzy, w których gałązki nerwu piątego opuszczają twarzoczaszkę i stają się wrażliwe na dotyk. Ból może pojawić się podczas wykonywania codziennych czynności, np. golenia, nakładanie makijażu czy mycia zębów;
• ekstrakcję zęba - wyrywanie zęba może spowodować uszkodzenia osłonki mielinowej gałęzi nerwu, prowokując wystąpienie dolegliwości; 
• uszną postać półpaśca zwaną zespołem Ramsaya Hunta - jest wywoływana przez wirus ospy wietrznej, który po ustąpieniu objawów klasycznych umiejscawia się w zwojach nerwowych i uaktywnia po wielu latach uśpienia;
• niektóre choroby - m.in. tętniak mózgu, guz, stwardnienie rozsiane.

Jedno jest pewne: neuralgia nerwu trójdzielnego jest bardzo nieprzyjemna. Pacjenci nią dotknięci przyrównują swoje dolegliwości do porażenia prądem. Neuralgia nerwu trójdzielnego charakteryzuje się nagłym, rwącym i przeszywającym bólem o znacznym nasileniu. Mimo że trwa zazwyczaj od kilku do kilkunastu sekund, dla wielu jest nie do zniesienia, zwłaszcza że występuje seriami. Wspomniany ból bardzo często występuje w połączeniu ze: ślinotokiem, łzawieniem, katarem, zaczerwienieniem policzków, a także zaburzeniami słuchu i smaku. Ból może być wyzwalany przez bodźce niebólowe takie jak mycie zębów, żucie czy powiew wiatru, pod warunkiem, że bodziec działa na miejsca spustowe. 

W farmakoterapii zapalenia nerwu trójdzielnego wykorzystuje się leki przeciwpadaczkowe, (np. karbamazepinę, kwas walproinowy, klonazepam, gabapentynę lub fenytoinę), a także opioidy działające przeciwbólowo. Ich zadanie polega na zmniejszeniu impulsacji nerwowej docierającej do mózgu i redukcji bólu. Kurację zazwyczaj poszerza się o fizjoterapię i suplementację witamin z grupy B, zwłaszcza B12. Pewną ulgę pacjentom przynoszą także ciepłe okłady, maści rozgrzewające, masaże i kąpiele. 

Jeśli leczenie zachowawcze okaże się nieskuteczne, z pomocą przychodzą techniki inwazyjne, do których należą:

• mikrodekompresja naczyniowa - polega na oddzieleniu nerwu trójdzielnego od uciskającego go naczynia krwionośnego;
• radiochirurgia Gamma Knife - to nieinwazyjny i bardzo precyzyjny zabieg napromieniowania nerwu;
• gliceroliza - ten odwracalny zabieg ma na celu unieczynnienie chorego fragmentu nerwu poprzez ostrzykiwanie go glicerolem;
• termokoagulacja - polega na zniszczeniu chorego fragmentu nerwu przez wprowadzenie do zwoju nerwowego igły rozgrzanej do 75 st.;
• balloon compression - polega na wprowadzeniu wydrążonej igły przez twarz i skierowaniu jej do części nerwu trójdzielnego. Przez igłę wprowadza się cewnik zakończony balonikiem, który wypełnia się środkiem kontrastowym, aż osiągnie kształt gruszki.

Źródła:

Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka. Tom V. Układ nerwowy obwodowy. Układ nerwowy autonomiczny. Powłoka wspólna. Narządy zmysłów, wyd. VI, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2018.

Neurologia. Podręcznik dla studentów medycyny. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006.

CZYTAJ TAKŻE: 

Boli tylko z jednej strony głowy? To sygnał alarmowy od organizmu

Drętwieją ci ręce? To nie musi być niedobór ani magnezu, ani potasu

Osiem rzeczy, które dzieją się przez migrenę. Tak ból zmienia życie chorych