Co szkodzi mózgowi, a co jest dla niego dobre? Badania wykazały jasno

Kawa jest jednym z najczęściej spożywanych napojów na świecie - zajmuje trzecie miejsce pod względem popularności, zaraz po wodzie i herbacie. To dla wielu osób nieodłączny element dnia, dlatego tak często podnoszona jest kwestia jej wpływu na funkcjonowanie mózgu. Uspokajamy: kawa nie tylko mu nie szkodzi, ale może nawet wesprzeć jego pracę.

Z badań wynika, że długotrwałe spożycie kawy wiąże się z ochroną przed spadkiem funkcji poznawczych oraz zmniejszonym ryzykiem udaru, choroby Parkinsona i choroby Alzheimera, chorób wątroby, a także nowotworów i zapaleń. Naukowcy podkreślają korzystną zależność między spożyciem kawy a zmniejszoną śmiertelnością ogólną, szacując, że gdyby wszyscy konsumenci pili trzy filiżanki kawy dziennie, można by zapobiec ok. 6 proc. utraconych lat zdrowego życia.

Samotność dosłownie przeprogramowuje mózg. Osoby czujące się społecznie odizolowane wykazują zwiększoną wrażliwość na zagrożenia społeczne, a ich zdolność do regulacji emocji zostaje zaburzona. Neurony zdają się wtedy pracować w trybie obronnym: ciało produkuje więcej markerów stanu zapalnego, co może przyspieszać procesy neurodegeneracyjne i osłabiać odporność organizmu. Jednak naukowcy uspokajają - te zmiany nie są trwałe. Badania na modelach zwierzęcych sugerują, że mózg potrafi wrócić do równowagi, jeśli stworzy się mu odpowiednie warunki. Oznacza to, że interwencje koncentrujące się na zmianie negatywnych schematów myślenia i odbudowie relacji społecznych mogą skutecznie przeciwdziałać destrukcyjnemu wpływowi samotności.

Multitasking stał się nieodłącznym elementem współczesnego życia, a dzięki technologii przeskakiwanie między zadaniami stało się codziennością. Choć na pierwszy rzut oka może się wydawać, że robienie kilku rzeczy naraz to sposób na efektywność, badania pokazują, że taki sposób działania ma swoje negatywne strony. Mózg, zaprojektowany do skupienia się na jednym zadaniu, nie radzi sobie zbyt dobrze z podziałem uwagi. Przełączanie się między zadaniami pochłania ogromne zasoby energetyczne, co prowadzi do nadmiernego obciążenia poznawczego, a w konsekwencji do spadku koncentracji, pamięci i zdolności podejmowania decyzji. Co gorsza, częste multitaskingowanie może przyczynić się do chronicznego stresu i obniżenia nastroju, zwiększając ryzyko lęku i depresji.

Przez dziesięciolecia psychiatria balansowała między teoriami Freuda a biologicznym podejściem do zaburzeń psychicznych, pomijając wpływ środowiska i stresu. Dziś wiemy, że stres może odciskać piętno na mózgu, zwłaszcza na hipokampie, czyli strukturze kluczowej dla pamięci i uczenia się. Przewlekły stres zwiększa poziom kortyzolu, który w nadmiarze prowadzi do uszkodzeń hipokampu, osłabienia pamięci i problemów z regulacją emocji. Zjawisko to jest szczególnie widoczne u osób po przebytej traumie, u których obserwuje się nie tylko deficyty pamięciowe, ale także zmniejszoną objętość hipokampu. Na szczęście, badania wskazują, że zmiany te mogą być częściowo odwracalne, co daje nadzieję na powodzenie terapii.

Choć wydawać by się mogło, że układ pokarmowy nie łączy się istotnie z układem nerwowym, to zdecydowanie nieprawda. Żywność wysokoprzetworzona, czyli np. wszelkiego typu dania fast food, słone przekąski czy konserwy, wpływają na mózg i to bardzo. Spożywanie takich produktów w dużych ilościach może wpływać na nasz mózg w sposób, który nie jest od razu widoczny, ale z czasem prowadzi do problemów z pamięcią i koncentracją. Dowody naukowe wskazują na istniejące powiązania między wysokim spożyciem żywności wysokoprzetworzonej a ryzykiem rozwoju demencji i zanikiem hipokampu. Z kolei zdrowa dieta, pełna warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów i ryb, działa na naszą korzyść, wspierając pamięć i chroniąc mózg przed uszkodzeniami.

Słodziki stały się niezwykle popularną alternatywą dla cukru, a wybór produktów "zero" jest niemal nieograniczony. Nie dziwi zatem, że naukowcy postanowili przyjrzeć się temu, jaki wpływ mają na funkcjonowanie mózgu. Badania wskazują, że rodzaj słodzika w napojach, które zawierają tłuszcze i białka, może wpływać na reakcje mózgu w obszarach związanych z nagrodą i sytością. Naturalne cukry, takie jak glukoza i fruktoza, wywołują silniejszą reakcję mózgu, wspierając mechanizmy związane z uczuciem sytości i nagrodą. Z kolei słodziki bezwartościowe energetycznie, takie jak np. sukraloza, wydają się mieć tylko marginalny wpływ na te procesy, ponieważ nie dostarczają energii. Niemniej, dokładny wpływ słodzików na zdolności poznawcze i ryzyko chorób neurodegeneracyjnych wciąż wymaga weryfikacji.

Źródła:

Nehlig A. Effects of coffee/caffeine on brain health and disease: What should I tell my patients? Pract Neurol. 2016.

Doepker C, Movva N, Cohen SS, Wikoff DS. Benefit-risk of coffee consumption and all-cause mortality: A systematic review and disability adjusted life year analysis. Food Chem Toxicol. 2022.

Finley AJ, Schaefer SM. Affective Neuroscience of Loneliness: Potential Mechanisms underlying the Association between Perceived Social Isolation, Health, and Well-Being. J Psychiatr Brain Sci. 2022.

Hasan MK. Digital multitasking and hyperactivity: unveiling the hidden costs to brain health. Ann Med Surg (Lond). 2024 Sep.

Bremner JD. Does stress damage the brain? Biol Psychiatry. 1999 Apr. 

Gomes Gonçalves N, Vidal Ferreira N, Khandpur N, Association Between Consumption of Ultraprocessed Foods and Cognitive Decline. JAMA Neurol. 2023 Feb.

Van Opstal AM, Hafkemeijer A, van den Berg-Huysmans AA. Brain activity and connectivity changes in response to nutritive natural sugars, non-nutritive natural sugar replacements and artificial sweeteners. Nutr Neurosci. 2021 May.

CZYTAJ TAKŻE: 

Naukowcy: Jedz 30 g dziennie, a zmniejszysz ryzyko demencji. Takie zadziałają najlepiej

Rośnie liczba przypadków udarów mózgu. Dlaczego coraz częściej chorują młodzi ludzie?

Z tymi objawami koniecznie do neurologa. Zleci badania i postawi diagnozę